اقدام پژوهی چگونگی علاقه مندی دانش آموزان به مطالعه سبک زندگی شهدا/ کاری از خانم نفیسه علمی نیک

مقدمه :1

تعریف مفاهیم کلیدی:2

سبک زندگی:2

هفته دفاع مقدس:3

شهید:3

بیان مسئله :4

هدف از اجرای این اقدام پژوهی :5

توصیف وضع موجود( شواهد 1):6

شاخص های کمی و کیفی وضعیت موجود:7

گرد آوری داده ها و اطلاعات جهت شناسائی عوامل موثر بر ایجاد مساله:8

الف. پرسشنامه. 9

ب. مصاحبه:9

ج. مطالعه:9

تجزیهوتحلیلوتفسیر داده‌ها جهت شناسایی عوامل موثر بر مساله:10

ادبیات موضوع. 11

الف. پیشینه نظری:12

ب.پیشینه عملی:13

راه حل‌های پیشنهادی:14

اجرای راه حلهای انتخابی.. 15

اعتبار بخشی به راه حل ها:15

اجرای راه حل ها:16

راه حل اول:16

1-1تعامل با همکاران شاغل در آموزشگاه:16

1-2- افزایش آگاهی همکاران در زمینه سبک زندگی شهدا17

1-3- تعامل با اولیا17

مشارکت و نقادی همکاران:17

اصلاح، تعدیل و تغییرات لازم در اجرای راه حلها :18

راه حل دوم:18

2-1- برپایی نمایشگاه هفته پژوهش با موضوع نوجوان: دیروز، امروز، فردا18

2-2- تابلوی دائمی شهدا19

2-3- برگزاری مسابقه کتابخوانی(خلاصه نویسی کتاب) و روزنامه نویسی.. 20

2-4-تجهیز کتابخانه مدرسه به کتابهایی با موضوع سبک زندگی شهدا و دفاع مقدس.. 21

2-5- برگزاری نمایشگاه کتاب.. 21

2-6- شناسایی و معرفی شهدا و جانبازان نزدیک به دانش آموزان. 21

2-7- تشکیل گروه سرود پویندگان راه شهدا22

2-8- دعوت از شهدای زنده22

2 –9 برگزاری مراسم ختم قرآن هدیه به روح مطهر شهدا و امام شهیدان. 23

نظارت بر اجرای راه حل. 23

اصلاح، تعدیل و تغییرات لازم در اجرای راه حلها23

راه حل سوم :23

3-1 برگزاری اردو زیارت گلزار مطهر شهدا24

3-2-اهدای جوایز و تشویق دانش آموزان فعال. 24

مشارکت و نقادی همکاران. 24

توصیف وضع مطلوب (شواهد2). 25

شاخص های کمی و کیفی وضعیت مطلوب:25

نتیجه گیری و پیشنهاد :26

پیوست ها :28

تصاویر:31

فهرست منابع و مواخذ

مقدمه :

روز اول ماه مهر... دل پر می کشد به سوی صف های مدرسه . لباس های اتوکشیده، کیف های رنگارنگ، لبخندهای شادی بر روی لب های کودکان. باز هم زنگ مدرسه.... صدا می آید. ...دنگ...دنگ...جنگ...جنگ...! صدا می آید، از گذشته های نه چندان . گذشته هایی که اگر امروز ما فراموش کنیم نسل فردا در زیر رگبار پیاپی تهاجم فرهنگی هرگز به یاد نخواهد آورد. خاطراتی که فراموش نخواهند شد. کیف هایی رنگین به رنگ خون خون .لبخندهایی که بر روی لب های کودکان یخ زد. فروغی که در دیدگانشان دوخته به افقی سرخ خشکید. مهرماه 1359. یک روز پس از آغاز رسمی جنگ تحمیلی. آغاز مدرسه، آغاز شور و نشاط. شور و نشاطی که به جنگ بدل شد. جنگی نابرابر و دفاعی مقدس و جاودانه . جنگی که مدرسه شد و از کودکان ما مرد ساخت.

و اینک، به حرمت خون شهیدان و به پاسداری گامهای کوچک کودکان شهید جنگ، هر سال اولین گامهای ورود به مدرسه را با هفته دفاع مقدس آغاز می کنیم، که تقارنی ارزشمند و نکوست . تقارنی که فضای دانشگاه ها و مدارس را به یاد و خاطره شهیدان والامقام متبرک ساخته و سنگر مدرسه را یادآور عصاره های پاک انقلاب می نماید. ما نیز در دبستان دخترانه جمهوری اسلامی همگام با دیگر مدارس کشور هرسال همزمان با آغاز مهر ماه، مدرسه را به نام شهدا مزین کرده و گل کودکان را با یاد شهدا عطر آگین می نماییم. در سالن دبستان یادمانی برای شهدا و دفاع مقدس می سازیم و تابلو ها را با تصاویر شهدا، خصوصا شهدای نوجوان متبرک می سازیم. از شهدا می گوئیم . از اهدافشان، خاطراتشان و وظیفه خودمان و کودکانمان را در قبال ایثارشان یادآور می شویم.

هفته دفاع مقدس می گذرد. عکس ها و آذین بندی ها به دروون جعبه ها منتقل شده و در یکی از کمدهای مدرسه برای استفاده در سال های بعد نگهداری می شود . و اگر خیلی دوست شهدا باشیم در دهه فجر هم یادی از آن ها می کنیم. اما آیا کافیست؟ حتی اگر هر روز سال را به نام هفته دفاع مقدس بنامیم کافیست؟ فرمانده ناحیه مقاومت بسیج بافق می گوید: هدف از برپایی یادمان و یادواره ها برپایی یک مجلس صرف نیست. بلکه باید بتوانیم راه و روش و تفکر شهدا را در جامعه نهادینه کنیم[i]. پس هدف ما باید نهادینه کردن راه وروش و تفکر و رسم شهدا باشد و این مهم بدون تداوم ناممکن می نماید. چه بهتر که از سال های ابتدایی تحصیل و در حقیقت آغاز ورود رسمی کودکان به جامعه و در مدرسه که محل پرورش روح و روان کودکان است بنیان نهاده شود تا کودکان که آینده سازان ایران اسلامی هستند هر چه بیشتر با سبک زندگی شهدا آشنا شوند. پدران ما در انقلاب به دنبال عبور از تمدن غربی بودند اما ما امروزه به سمت سبک زندگی غربی پیش میرویم. بخاطر همین است که سخن گفتن از آن برهه از تاریخ کشورمان کمی دشوار است. برهه ای که بچه های جنگ در کنار هم زندگیِ زنده ای داشتند و واقعاً زندگی می کردند.راستی، نسبت سبک زندگی امروز ما با دوران دفاع مقدس چیست؟ چرا امروز شهدا از دلاوری ها و شهامت های شهدا می گوئیم؟ چه لزومی به بازگویی آن حادثه هاست؟ با پرداختن به آن سبک، آیا می خواهیم بازگشت به گذشته کنیم؟ نسبت سبک زندگی رزمنده ها با اقتضائات امروز در چیست؟ چه نیازی به برگزاری یادواره های دفاع مقدس و پاسداشت آن ارزش ها می باشد؟ آیا شهدا در امروز ما فراموش شده هستند؟

تاریخ دفاع مقدس حکایات عجیب و تکان دهنده ای از عشق راستین شهدا سراغ دارد که بهره گیری از آنها همچون چراغ هدایتگر مسیر درست زندگی را به جوانان بعدی نشان خواهد داد. پس مطالعه در تاریخ دفاع مقدس و احوالات و وصیت نامه شهدا سدی مستحکم در برابر جنگ نرم می باشد. در جهت الگو برداری از شهدا جا دارد سخن امام خمینی رحمه ا... علیه را که بعد از شهادت نوجوان شهید " حسین فهمیده" بیان نموده بود را مرور می نماییم:"رهبر ما آن طفل دوازده ساله ای است که با قلب کوچک خود که ارزش­اش از صدها زبان و قلم ما بزرگتر است، با نارنجک خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید.

در اقدام پژوهی حاضر، ضرورت علاقمند ساختن دانش آموزان به مطالعه سبک و روش زندگی شهدا پژوهش شده ، راه کارهایی برای این مهم طرح و اجرا خواهد گردید.

تعریف مفاهیم کلیدی:

سبک زندگی:

ممکن است منظور از سبک زندگی موارد زیر باشد:

1. روش خاصی از زندگی یک شخص یا گروه. [ii] این تعریف بیشتر توضیح واژه سبک زندگی است.

2. شیوه زندگی یا سبک زیستن که منعکس‌کننده گرایش‌ها و ارزش‌های یک فرد یا گروه است، عادات، نگرش‌ها، سلیقه‌ها، معیارهای اخلاقی، سطح اقتصادی و... که با هم طرز زندگی‌کردن فرد یا گروهی را می‌سازد[iii]. این تعریف همان معنای اصطلاحی است که امروزه در ادبیات علوم انسانی و اجتماعی رواج یافته است.

تعریفی که از سبک زندگی ارائه می‌شود بر حسب نگاهی که به انسان وجود دارد، متفاوت خواهد بود؛ و نوع نگاه به انسان نیز خود در درجه اول منبعث از نوع نگاه و جهانی بینی است که مکتب و آیین مسلط در جامعه ارائه می‌دهد و در درجه دوم، ناشی از شناختی است که خود انسان از کارکردها، ویژگی، شاخص ها، فلسفه (وجودی) و اهداف خویش از مبحث سبک زندگی انتظار دارد.[iv]

هفته دفاع مقدس:

31شهریور سالروز شروع جنگ تحمیلی از سوی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاری شده است.جنگ تحمیلی عراق علیه ایران 2887 روز به طول انجامید که طی آن هزار روز نبرد فعال صورت گرفت که 793 روز حمله از سوی رزمندگان اسلام بود و 207 روز از سوی ارتش متجاوز بعثی در طول جنگ شمار 381 هزار و 680 نفر از نیروهای دشمن کشته و یا زخمی شدند و 72 هزار نفر به اسارت نیروهای اسلام در آمدند. در این هشت سال 371 فروند هواپیما و 82 فروند بالگرد دشمن منهدم شد. 1700 دستگاه تانک و نفربر، 480 قبضه توپ و سه هزار و 363 دستگاه خودرو نظامی به غنیمت ایران در آمد و و پنج هزار و 758 دستگاه تانک و نفربر، 532 قبضه توپ و پنج هزار و 152 دستگاه و خودرو نظامی دشمن منهدم گردید. مقاومت رزمندگان اسلام سبب شد تا ذخایر ارزی عراق که در ابتدای جنگ، حدود سی میلیارد دلار بود، پس از شکست در عملیات بیت المقدس و فتح خرمشهر به صفر برسد و پس از پایان جنگ، این کشور بیش از هفتاد میلیارد دلار بدهی داشته باشد.[v]

شهید:

در کتب لغت، برای کلمه شهید چند معنا ثبت شده است؛ مانند امین در ارائه شهادت، گواه، کشته در راه خدا[vi]و کسی که چیزی از او پوشیده نیست[vii]. چنان که شهادت را؛ «خبر دادن به آنچه دیده شود و مجموع آنچه با حس درک کردنی است» دانسته اند[viii]. در مجمع البحرین آمده است: شهید از اسامی خداوند است؛ یعنی آن که چیزی از او پنهان و غایب نمی ماند[ix].در اصطلاح، این واژه بر افرادی اطلاق می شود که در راه خدمت به دین ودفاع از آن جان خود را فدا می کنند[x].

بیان مسئله :

اینجانب نفیسه علمی نیک با چهار سال سابقه تدریس در آموزش و پرورش که از ابتدا در مقطع ابتدایی مشغول خدمت بوده­ام، کارشناس ارشد زیست شناسی- فیزیولوژی مدت دو سال است که عهده دار معاونت آموزشی دبستان دخترانه جمهوری اسلامی ناحیه 4 قم می باشم. این دبستان با 327 نفر دانش آموز که در شش پایه و 12 کلاس تحصیل می کنند در خیابان کلهری شهر قم واقع شده است. ساکنان این منطقه غالبا افرادی مذهبی و از نظر سطح فرهنگی، اقتصادی و تحصیلات متوسط و متوسط به پائین می باشند. در حدود 40 در صد از دانش آموزان این دبستان را اتباع کشور های همسایه، افغانستان، پاکستان و عراق تشکیل می دهند که والدین بخشی از آنها مشغول تحصیل علوم دینی و قسمتی از ایشان دارای مشاغل آزاد و عمدتا کارگر ساده می باشند. بنده مفتخرم که از اعضای خانواده شهدا بوده و پدرم شهید رجب علی علمی نیک اولین فرمانده شهید سپاه پاسداران شهرستان نقده[1] بودند . از اینرو احساس دین خاص نسبت به شهدا داشته و پرداختن به موضوعاتی پیرامون ارزش شهید و شهادت و ایثار و فداکاری را تکلیف خود می دانم. با این تفکر از ابتدای شروع به کار خود در آموزش و پرورش در مواقع و فرصت های مختلف سعی کرده ام هر چه بیشتر به این موضوعات و مفاهیم بپردازم. اما متاسفانه گاهی با بی علاقگی دانش آموزان و نا آشنایی آن ها نسبت به شهدا حتی شهیدان شاخص روبرو شده ام. در یکی از موارد وقتی با تعدادی از دانش آموزان پایه ششم در مورد شخصیت شهید رجایی صحبت می کردم متوجه شدم حتی یک نفر از آنها این شهید والامقام را نمیشناسند و با نامش نیز آشنا نیستند . فردای آن روز تعدادی از انها که کاملا متوجه ناراحتی من از این موضوع شده بودند در مورد شهید رجایی اطلاعاتی از خانواده و بزرگترها کسب کرده و در زنگ تفریح در مورد اطلاعات خود در این باره با من صحبت کردند که متوجه کم کاری ای که در این رابطه داریم شدم. به طوریکه هر سال در هفته دفاع مقدس و مناسبت های خاص به بیان خاطرات و شرح حال شهدا پرداخته ولی به صورت اساسی به سبک زندگی شهدا نپرداخته ایم . در صورتیکه راه برون رفت از مده مشکلات و معضلات جوانان جامعه الگو گیری از سبک زندگی شهداست . چه در بیان مسائل حجاب و چه در مسائل اقتصادی و فرهنگی و . . . در مدرسه از دانش آموزان می خواهیم حجاب خود را رعایت کنند و در راه حفظ آن بکوشند. اما تا وقتی الگوهای مناسبی برایشان معرفی نشده باشد نمیتوان انتظار داشت که به خوبی حرفاهای ما را درک و به آن عمل کنند. آن هم در حالی که الگوهای بسیار مناسب در میان شهیده های دفاع مقدس موجود است . حتی در زمینه پرداختن به درس و ساعی بودن در زمینه های علمی، نوجوانان رزمنده ای که حتی در جبهه نبرد نیز درس و کتاب را فراموش نکردند می توانند الگوی خوبی باشند.

و خلاصه اینکه سبک زندگی شهدا به عنوان الگویی مناسب برای جامعه امرزو مطرح است و به گفته مینو اصلانی، رئیس سازمان بسیج جامعه زنان[xi] می­تواند راهگشای معضلات امروز جامعه باشد. باید پیش از آنکه سبک زندگی غربی بر اذهان جوانان ما تسلط یابد دست به کار شد. باید شهدا ئ ایثارگران و سبک زندگی آنان به ویژه در سال های دفاع مقدس را بیش از پیش به نسل امروز معرفی کنیم تا بتوانند با پشتوانه این سیره در مقابل هجمه دشمن ایستادگی کنند. باید تلاش کرد که خروجی های مثبتی در زمینه معرفی و نشر ارزش های ایثار و شهادت در میان دانش آموزان داشته باشیم. ضرورت مطالعه و ترویج سبک زندگی شهدا در عصر حاضر که با جنگ اقتصادی مواجه هستیم بیش از پیش به چشم می خورد .سیره عملی و سبک زندگی شهدا به ما کمک می کند تا در بره های حساس امروز سر بلند بیرون بیاییم و دشمن را در عرصه جنگ نرم زمینگیر کنیم. اگر فکر کنیم که چون جامعه هدف ما جوانان هستند پس در سنین جوانی آغاز به آموزش این مهم بکنیم قطعا راه را به خطا رفته ایم . چرا که هر آموزشی که در سنین آموزش ابتدایی به کودکان داده شود در عمق وجود اون نفوذ کرده و نمود بیرونی آن در سنین جوانی به چشم خواهد خورد . پس باید یک پل ارتباطی بین نسل کودک و جان جامعه امروز و دفاع مقدس ایجاد کنیم تا آنها شهدا و ایثارگران را افرادی جدا از خود و دور از ذهن ندانسته با ایشان قرابت بیشتری داشته باشند.

بنابر این از ابتدای سال تحصیلی 93-1392 بر آن شدم که این مسئله را به عنوان موضوع اقدام پزوهی پی گیری کرده و راه کار هایی برای علاقمندی هر چه بیشتر دانش آموزان به مطالعه سبک زندگی شهدا یافته و اجرا نمایم.

هدف از اجرای این اقدام پژوهی :

گام اول در موفقیت هر سازمان هدف گذاری صحیح است. بدین معنی که باید با تعیین اهداف، مقصد را برای انتخاب برنامه مسیر و همچنین کنترل آن تعیین کرد. از این رو تعریف اهداف نقش حیاتی در شروع یک فعالیت یا پروژه ایفا می کند و می تواند از دوباره کاری ها جلوگیری به عمل آورد.(شهسواري 1385)[xii]

هدف از اجرای این اقدام پژوهی علاقمند سازی دانش آموزان به مطالعه سبک زندگی شهدا بود. ولی همواره باید برای رسیدن به هدف موانع ریز و درشت را در نظر گرفته، جاده را برای رسیدن به هدف پاکسازی نمود. شاید به بیانی دیگر بتوان گفت برداشتن این موانع ، خود، اهداف جزئی می باشند که باید به آن­ها رسید تا از این طریق هدف نهائی قابل دسترس­­تر باشد . اهداف جزئی نیز در کنار هدف اصلی مد نظر اقدام پژوه بوده است که این اهداف به قرارزیر است:

- معرفی شهدای زن به عنوان الگوهای برتر حجاب و عفاف به دختران امروز.

- تقویت روحیه ایثار و فداکاری در زندگی روزمره دانش آموزان.

- توجه ویزه دانش آموزان به شهدای فامیل و بستگان به عنوان الگوهایی در دسترس

- آشنایی با سبک زندگی دانش آموزان رزمنده

- علاقه به کتابخوانی به ویژه کتاب هایی با موضوع سرگذشت پزوهی شهدا.

- آشنایی با تحقیق و پژوهش.

از دیدگاه اقدام پژوه وضع مطلوب، داشتن مدرسه ای با دانش آموزانی بود که آشنایی مختصری با شهدا داشته، در موقیعت های مختلف میتوانند از سیره عملی و سبک زندگی آنها برای زندگی روزمره خویش الگو بگیرند.

توصیف وضع موجود( شواهد 1):

همه ما بر این باوریم که آموزش از پرورش جدا نیست. یعنی آموزشی که به دور از پرورش باشد از کودکان روبات هایی بدون روح خواهد ساخت. پرورشی هم که دینی و اسلامی نباشد راه به جایی نخواهد برد و معنویت مقصد تربیت و پروش روح است . دو مسئله آموزش و پرورش به خصوص پرورش های اخلاقی به دلیل داشتن پتانسیل فرهنگ سازی مقدم بر هر چیز دیگری می باشد .[xiii] تجربه سی و پنج ساله انقلاب اسلامی ایران تا کنون این حقیقت را پیش روی ما نهاده است که جوانان جامعه ما نیاز به الگوهای مناسب مذهبی ، ملی دارند. شکی نیست که نظام کلی ما دینی است و بهترین و برترین الگوها را به هر فرد مسلمان ارائه می دهد که همان ائمه معصومین علیهم السلام می باشند. اما لازم است اهرم های پیش برنده ای در موقعیت کنونی داشته باشیم. الگوهایی که خود ، راه و روش و سبک زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه بزرگوار علیهم السلام را پیشه کرده و بتوانند به زبان ساده پاسخ گوی نیازهای جوان امروز باشند.

با توجه به توصیف مزبورما در دبستان دخترانه جمهوری اسلامی با چند وضعیت روبرو بودیم:

تلاش مسئولان دبستان در جهت هدایت دانش آموزان به سمت مسیر مناسب و گاه تکراری شدن حرف ها و اندرز ها، که کودکان محتاج نیدن حرف های نو و تازه اند.

قرارگیری دانش آموزان دوره دوم ابتدائی خصوصا دانش آموزان پایه پنجم و ششم در سنین حساسی که غالبا علاقمند تجربه و آزمودنند و ترجیح می دهند دور از قاعده و قانون باشند.

اختلاط دو دوره اول و دوم ابتدائی و شش پایه بودن آموزشگاه . به طوریکه دانش آموزان پایه ششم به نوعی دچار حیرانی در میان باقی ماندن در عالم کودکی و یا ورود به دوران نوجوانی می شوندکه این مسئله نیازمند توجه دقیق و کمک به این دانش آموزان برای عبور سلامت از دوران گذار می باشد.

عدم همکاری برخی از والدین با اولیا مدرسه در امر پرورش و اعتقاد اینگونه اولیا به وانهادن این امر به خانواده و توجه کردن ویزه مدرسه تنها به امر آموزش. که البته متاسفانه گاهی خانواده ها به دلیل محبت های افراطی به کودکان از همان سهم خود نیز که مهمترین سهم در پرورش روح و معنویت کودک است وا می­مانند. به عنوان مثال دانش­آموزی که در جواب تشویق مسئولان مدرسه به حفظ حجاب اظهار می­کند که مادرم خودش مطلع است و می داند که من علاقه­ای به چادر ندارم. پس بدیهیست مادری که خود نیازمند پرورش معنویت است چگونه می تواند بار سهم تربیتی مدرسه را هم عهده دار شود؟

شاخص های کمی و کیفی وضعیت موجود:

· در هفته اول مهر ماه و بدو ورود دانش آموزان به مدرسه آنها با تزئینات سالن مدرسه که ویزه این ایام بود روبرو شدند. بخشی که با گونی های کنفی و گل رس تداعی کننده سنگر بود و تابلو ها که با تصاویر مناسب با این ایام زینت داده شده بودند. طی مشاهدات مستقیم توجه دانش آموزان را مد نظر داشتم .

· فرم نظر سنجی ای آماده کرده و به دانش آموزان پایه های چهارم، پنجم و ششم که جامعه هدف من در این اقدام پژوهی بودند داده، از آنها خواستم نظر خود را بیان کنند. ( پیوست شماره 1)

از تعداد 153 نفر دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم و ششم که خواسته شده بود در این نظر سنجی شرکت کنند تعداد 120 نفر برگه های نظر سنجی را تحویل دادند که نتایج آن طبق جدول ذیل می باشد.

جدول شماره 1: جدول درصدفراوانی علاقمندی دانش آموزان به برگزاری انواع مسابقات طبق سوال اول نظر سنجی شماره 1 در مهر ماه

مؤلفه‌ها

فراوانی

مسابقات ورزشی

مسابقات علمی

مسابقات هنری

(نقاشی،خوشنویسی...)

مسابقات کتابخوانی

جمع دانش آموزان شرکت کننده در نظر سنجی

مطلق

48

20

40

12

120

درصد

40

16.6

33.3

10

100

جدول شماره 2: جدول درصدفراوانی علاقمندی دانش آموزان به انواع موضوعات تابلو اعلانات طبق سوال دوم نظر سنجی شماره 1 در مهر ماه

مؤلفه‌ها

فراوانی

علمی

مذهبی

حجاب

شهدا و دفاع مقدس

طنز

جمع دانش آموزان شرکت کننده در نظر سنجی

مطلق

20

42

18

7

33

120

درصد

16.6

35

15

5.8

27.5

100

با توجه به جداول شماره 1 و 2 علاقمندی دانش آموزان بیشتر به مسابقات ورزشی و هنری بوده و علاقمندی به موضوعات دفاع مقدس و شهدا از درجه اهمیت کمتری برخوردار بود. که این نشان دهنده کم کاری ما در این بخش بود و نیازمند برنامه ای دقیق و جذاب برای علاقمندی دانش آموزان .

· در خلال برنامه جشن عمومی که در نمازخانه آموزشگاه داشتیم از دانش آموزان خواستم که هر کس آمادگی دارد به روی سن آمده و در مورد زندگی یکی از شهدای دفاع مقدس و درسی که از او گرفته است برای دوستانش صحبت کند. تعداد زیادی از دانش آموزان اعلام آمادگی کردند که 10 نفر از آنها را به صورت تصادفی انتخاب کرده و به روی سن دعوت کردم . شهید مد نظر 8 نفر از آنها شهید فهمیده بود. یکی از دانش آموزان کلاس ششم شهیده ناهید فاتحی کرجو را می شناخت و در مورد نحوه اسارت و شهادت این نوجوان شهید صحبت کرده و مورد تشویق واقع شد. یک نفر از دانش آموزان هم فکر میکرد که دهقان فداکار هم یک شهید است و می تواند در باره او صحبت کند!!!

گرد آوری داده ها و اطلاعات جهت شناسائی عوامل موثر بر ایجاد مساله:

براي اينكه بتوانم تصوير روشني از واقعيت‌ها و رخدادهايي كه در محيط مدرسه خصوصا در مورد علاقمندی دانش آموزان به موضوعات مربوط به شهدا و دفاع مقدس مي‌گذرد عرضه كنم و ادعاي منطقي داشته باشم، لازم بود در درجه نخست شواهد منطقي در اختيار داشته باشم. بنابراين بايد داده‌ها يا اطلاعات مورد نياز در اين باره جمع‌آوري كنم.در اين مرحله نكته مورد توجه اين بود كه داده‌هايي كه جمع‌آوري مي‌كنم بايد به رفتار خودم و ديگران مربوط باشد چون مي‌خواستم در درجه نخست روش و رفتار خودم را تغيير دهم (قاسمي پويا 1382).[xiv] بنابر این در این قسمت جهت یافتن علل به وجود آورنده مساله و یافتن راه حل هایی مناسب چند مورد از موارد گردآوری اطلاعات را شناسائی و مورد استفاده قرار دادم که عبارتند از:

الف. پرسشنامه

پرسشنامه یکی از آسانترین راه های جمع آوری اطلاعات است. از آنجائیکه پرسشنامه جنبه خود اجرایی داشته و می بایستی به گونه ای طراحی و اجرا شود که پاسخ گو را به جواب دادن ترغیب نماید ( ظهوری 1378)[xv] تصمیم گرفتم پرسشنامه ای با یک سوال بازطراحی و در اختیار والدین دانش آموزان و همکاران شاغل در دبستان و تعدادی از افراد صاحبنظرقرار دهم. سوال مورد نظر این بود: " به نظر شما چرا دانش آموزان علاقه لازم را در مورد مطالعه سبک زندگی شهدا از خود نشان نمیدهند؟" ( پیوست شماره2)

ب. مصاحبه:

مصاحبه در حقیقت نوعی پرسشنامه شفاهی است که در آن فرد مورد آزمون به جای نوشتن پاسخ سوال ها اطلاعات خود رابه صورت شفاهی بیان می نماید. در این روش اگر مصاحبه گر بتواند، فضای مناسبی برای مصاحبه شونده ایجاد کند یا احساس اعتماد او را جلب نماید، اطلاعات مفیدی به دست خواهد آورد. (فرشاد گهر و شهیدی 1381)[xvi]و از دیدگاه نبوی از آنجایی که در زندگی روزمره غالب اطلاعات افراد از طریق مکالمه و به صورت شفاهی بدست می آید و این خود نوعی مصاحبه است، می توان به جرأت گفت که مصاحبه رایج ترین روش کسب اطلاعات می باشد. (نبوی، 1371)[xvii] لذا مصاحبه را برای روش دوم گرد آوری داده ها و اطلاعات در نظر گرفتم. با استفاده از این روش با سه تن از همکاران شاغل در دبستان جمهوری اسلامی و دو تن از همکاران شاغل در دبستان های دیگر همچنین با یکی از رزمنده های جانباز دوران دفاع مقدس که امروز در کسوت استادی در سنگر دانشگاه مشغول خدمت است، یکی از فرزندان معظم شهدا که با لباس سفید پزشکی مشغول خدمت است، با مسئول کتابخانه تخصصی ایثار و شهادت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس استان قم و همچنین با مسئول واحد فرهنگی بنیاد شهید قم گفتگو نموده و اطلاعات مورد نظر آن­ها را نیز جمع آوری کردم. سوالاتی که در این مصاحبه ها پرسیده شد در مورد علل بی علاقگی برخی از دانش آموزان نسبت به مطالعه سبک زندگی شهدا و در خواست راه کارهایی برای برون رفت از این مسئله بود.

ج. مطالعه:

ابتدا لازم است اطلاعاتی کلی در رابطه با کودکان و نوجوانان داشته باشیم تا درک صحیحی از احساسات و عواطف آنها داشته و بتوانیم تعاملی درست با آنها داشته باشیم. با مراجعه به برخی کتب و منابع معتبر در زمینه تربیت روحی و معنوی کودکان، هر چند پژوهشی نیافتم که به طورجزئی به راهکارهای علاقمندی کودکان به مطالعه سبک زندگی شهدا پرداخته باشند و این کمی کارم را مشکل می نموداما به اطلاعات ارزنده ای در زمینه تربیت روحی و معنوی کودکان چگونگی علاقمند ساختن آن­ها به موضوعات خاص اجتماعی و مذهبی و فرهنگی دست یافته، نکاتی را دریافت نمودم. از جمله:

- خصوصیات عاطفی دوره نوجوانی و جوانی

- روحیه پرسشگری و نقد نسبت به عقائد

- نیاز به استقلال

- نیازهای دوره کودکی و نوجوانی

- احساس غرور به خاطر داشته ها و قابلیتها

- احساس بروز و جلوه گیری از قابلیتهای خود

- نیاز به مهربانی و محبت

- نیاز به امنیت و آسایش خاطر

- نیاز به قابلیت و احترام

- نیاز به آشنایی با هویت های ملی و مذهبی

- نیاز به تشخیص و قدر دانی

- نیاز به معنویت و مسائل عرفانی

- احساس کنجکاوی درباره عقائد و آراء دیگران

- تاثیر پذیری بسیار زیاد از دوستان و همسالان (فهرست برخی از مقالات،پژوهش ها و کتب مورد مطالعه در فهرست منابع در پایان اقدام پژوهی موجود می باشد[xviii] - [xix])

تجزیه­و­تحلیل­و­تفسیر داده‌ها جهت شناسایی عوامل موثر بر مساله:

در اين مرحله لازم بود داده‌ها را تجزيه و تفسير نمود تا زمينه و امكان یافتن راه‌حل‌ها و اقدامات مناسب فراهم شود.بدين ترتيب كه با استفاده از اطلاعات بدست آمده و تجزيه و تحليل آن‌ها که حاصل مطالعه وضعيت موجود از طريق تكيه بر اطلاعات جمع آوري شده مي‌باشد اقدام نمود.هدف اقدام پژوه نيز در اين مرحله پيدا كردن تغيير وضعيت موجود است (سيد طاهرالديني،علی 1384) [xx]. پس از جمع آوری پاسخ‌های اولیا و همکاران به سؤالات پرسش­نامه، بررسی پاسخ به سؤالات مصاحبه، تبادل نظر با مدیر، همکاران شاغل در آموزشگاه و تعدادی از صاحب نظران به تجزیه و تحلیل و تفسیر پاسخ­ها پرداخته و دریافتم که عوامل مؤثر در در بی علاقگی دانش آموزان نسبت به موضوعات جنگ، دفاع مقدس و زندگی شهدا به شرح زیر بود:

1- طبیعی است که برخی از نوجوانان نسبت به بعضی موضوعات بی علاقگی نشان میدهند

2- جامعه به این موضوعات بسیار پرداخته است ولی این پرداخت در سطح جوانان و بزرگسالان بوده است.

3- در خانواده درباره این مباحث کمتر صحبت شده است.

4- مشکلات اقتصادی و اجتماعی خانواده ها مانع از پرداختن به مسائل پرورشی کودکان از جمله این موضوع خاص شده.

5- بعضی از افراد علاقه به موضوعات دفاع مقدس را مساوی با جنگ طلبی دانسته و از آن دوری می کنند. این عقیده قطعا به فرزندانشان نیز منتقل می شود.

6- برخی از آموزگاران در کلاس درس فقط به مباحث علمی اهمیت داده و از پرورش دانش آموزان در اینگونه موارد دور می مانند.

7- دانش آموزان اینگونه مباحث را غمگین میدانند و به لحاظ سنی بیشتر به موضوعات شاد و پر هیجان علاقمند هستند.

ادبیات موضوع

برای اینکه در مسیر اقدام پژوهی به بیراهه نرفته و از مسیر منطقی دور نگردم برخی از آثار صاحب نظران و اقدام پژوهان را در رابطه با علاقمند کردن دانش آموزان به فعالیت های فرهنگی اجتماعی به خصوص علاقه به مطالعه و پژوهش علی الخصوص مطالعه در زمینه سبک زندگی شهدا مطالعه نمودم و با در نظر گرفتن هدف خود در اقدام پژوهی حاضر، آنها را بررسی،تحلیل و نقد نمودم تا بتوانم از آنها بهترین استفاده را بنمایم. در این پژوهش واکاوی ریشه ماجرای برای من دارای اهمیت بود. اینکه طبق نظر سنجی شماره 1 متوجه شده بدم دانش آموزان به طور کل علاقه ای به مسابقات و موضوعات کتابخوانی ندارند، همچنین دانش آموزان ترجیح دانش آموزان شرکت در برنامه های ورزشی و هنری نسبت به موضوعات پژوهشی ، اجتماعی و فرهنگیست. و قطعا سن دانش آموزان این مقطع فعالیت های جسمی را بیشتر از فعالیت های ذهنی می طلبد . اما همانطور که گفته شد دوره ابتدائی مقطعی حساس است که برای همیشه در حافظه کودک باقی می ماند .دوره كودكي به واسطه روح مستعد و آماده فراگير براي آموختن، زمينه اي را ايجاد مي كند كه هر فعاليتي مانند نقشي بر سنگ ماندگار باقي بماند. تحويل گرفتن روح هاي مستعد دانش آموزان در مدارس ابتدايي اين فرصت طلايي را به معلمان و مديران اين مدارس مي دهد تا بهترين بهره را براي ظهور و تجلي ارزش ها در كودكان بگيرند.[xxi] بنابراین نتایج پژوهش های دیگران در رابطه با لزوم هدایت دانش آموزان در زمینه شرکت در فعالیت های فرهنگی، دینی، اجتماعی و شرکت آنها در فعالیت های پژوهشی و دلایل بی علاقگی آنها در این زمینه ها را در دو بخش پیشینه نظری و عملی بررسی نمودم.

الف. پیشینه نظری:

"توماس پیترسون"[2] محقق غربی، ریشه های فقدان روح و معنویت را در آموزش و پرورش غرب واکاوی کرده و معتقد است جهان غرب در بسیاری از جاها از جمله در قلمرو آموزش و پرورش دغدغه افت معنویت دارند. و می گوید: هنگامی که روح مورد مراقبت و توجه ویزه قرار گیرد تعلیم و تربیت با نشاط و انگیزاننده خواهد بود و این همان روند رایج پیش از ورود ما به ورطه سفر تعلیم و تربیتی رسمی است. این سرچشمه همان چیزی است که ما آرزو میکنیم آموزش و پرورش باید چنان باید چنان باشد.[xxii] و به اعتقاد اقدام پژوه یکی از راه های پرداختن به معنویت معرفی الگوهای مناسب به کودکان است .

پرداختن به مسائل تربیتی و پرورشی فراگیران و هدایت آنها در زمینه های تربیتی، فرهنگی و اجتماعی وظیفه مربیان در هر مقطعی است. استیگر (1376) استيگر (1370) در كتابي با عنوان «راه هاي تشويق به مطالعه» ابتدا به بررّسي انگيزه هاي مطالعه مي پردازد و عواملي چون خانواده، مدرسه، دولت، وسايل ارتباط جمعي وكتابخانه را در شكل گيري عادت مطالعه مؤثر مي داند[xxiii].

به اعتقاد سردار عابدین خرم فرمانده سپاه شهدای آذربایجان غربی بی توجهی فرماندهان و یادگاران دوران دفاع مقدس به انتقال تجربیات و خاطرات خود به جوانان موجب ترویج فرهنگ غلط در جامعه و در نتیجه از بین رفتن دستاوردهای دوران دفاع مقدس می شود. و با بیان اینکه انتقال فرهنگ دفاع مقدس به جوانان نقش مهمی در ترویج و نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت دارد، اظهار داشت: فرماندهان و یادگاران دوران دفاع مقدس باید نسبت به ثبت اندوخته ها و خاطرات خود اهتمام ورزیده و به این ترتیب زمینه برای آگاهی نسل جوان از دوران دفاع مقدس فراهم شود. [xxiv]

اسلامی (1391) در مقاله ای می نویسد: براي علاقمند كردن نوجوانان به فرهنگ شهادت و شهيدان ابتدا بايد جهان بيني آنان با جهان بيني و تفكر بسيجي و شهدا يكي باشد و عقائدي كه نوجوان امروزي دارد با تفكرات و عقائد يك شهيد بيگانه نبوده و جهان بيني كه بستر همه تفكرات انسان است به هم نزديك باشد نوع نگرش به زندگي دنيا و آخرت و بشريت آرمانها و حكومت اسلامي و رهبري و ... همه اموري است كه مي بايست طي آموزشهاي مختلف طوري تنظيم گردد كه با آرمانها و جهان بيني هاي شهدا يكي باشد[xxv].

ارزش های شهدا فرازمانی است، مربوط به دوره ای خاص نبوده است که زنده نگه داشتن یاد و خاطره آنها، یعنی بازگشت به گذشته. بلکه در وضعیت امروز جامعه که برخی ابعاد آن نابسامان شده است (به عنوان مثال، مقام چهارم طلاق، دوم سزارین، بیشترین آمار مرگ و میر جاده ای، فرار مغزها، رشد پرونده های قضایی که به ازای هر چهار نفر، یک پرونده مفتوحه وجود دارد، کشور اول منطقه در مصرف لوازم آرایشی و ... )، ترویج سبک زندگی شهدا نزدیک ترین راه به حلّ مسائل است.[xxvi]

وقتی افراد یک جامعه دلبستگی های مشترک داشته باشند زمینه وحدت بیشتر و قرابت آنها نیز فراهم میشود. یکی از این دلبستگی ها داشتن پیشینه یکسان و هویت ملی می باشد. تاریخ دفاع مقدس همان هویت ملی است که می تواند عامل وحدت گردد. از نظر "مکنزی"[3] نظام فرهنگی به افراد یک گره هویت می بخشد و " هویت ملی" تنها یکی از مولفه های چهار گانه هویت فرهنگی است. سه نوع دیگر آن عبارتند از: هویت نزادی، هویت دینی و هویت طبقه ای. این تقسیم بندی در کشور ما می تواند شامل هویت دینی، هویت ملی و هویت قومی باشد. اگر هویت ملی را نوعی احساس ملی یا ناسیونالیسم بنامیم تعریف دقیق تر از آن عبارتست از : وجود احساس مشترک یا شعور و وجدان جمعی در میان عده ای از انسان ها که یک واحد سیاسی یا ملت را می سازند. این وجدان جمعس ای است که میان افراد حاضر در جامعه و بین آنها و گذشتگان ، رابطه و دلبستگی هایی ایجاد میکند وروابط و مناسبات آنها را با هم رنگ می دهد و آمال و آرمان های آنان را به هم نزدیک و منطبق می سازد[xxvii].

ب.پیشینه عملی:

در این قسمت به مقالات و پژوهش­های عملی پیشین مراجعه نموده و مراحل پژوهش و اجرائی کردن راهکارها را برررسی کردم. البته همانطور که پیش از این گفته شد پژوهش در عملی با این موضوع نیافته ولی به موضوعات مشابهی مانند گرایش به مبانی هویت فرهنگی انقلاب اسلامی ، آسیب شناسی اجتماعی تهدیدات نرم دشمن و همچنین راهکارهای علاقمند ساختن دانش آموزان به فعالیت های فرهنگی و پرورشی مختلف مراجعه کرده و سعی کردم با سبک سنگین کردن نتایج آن ها به راه حلی مناسب و منطقی برسم.

صادقی(1389) در مقاله پژوهشی خود الگو برداری از شهدا خصوصا شهدای نوجوان دفاع مقدس را یکی از راه های مقابله با تهدیدات نرم دشمن دانسته و می نویسد: از آنجا که تهاجم فرهنگی غرب عمدتا جوانان و نوجوانان را هدف قرار داده است اگر جوان و نوجوان متعهد جایگاه حقیقی و راستین خویش را به درستی دریابد، یقینا هجمه ها تاثیری نخواهند داشت و از آنجا که ما در هدایت جوانان و نوجوانان نیازمند ارائه الگوی شایسته ای برای هدایت می باشیم می توانیم از شهدای نوجوان جنگ تحمیلی الگو برداری نموده و در جهت تثبیت عقاید فرزندانمان بهره بگیریم. [xxviii]

ایجاد تغییر در دانش آموزان مستلزم تغییر در روش و خط مشی مربیان است . اگر بخواهیم تغییر مناسب را در کودکان ایجاد کنیم ابتدا باید خودمان را تغییر داده و به نقطه مناسبی برسیم. پس ابتدا آشنايي خود مربيان و در مرحله بعد نوجوانان با تاريخ جنگ و چگونگي آن و نيز مواردي مختلف از رشادتها و دلاوريهاي و خاطرات شهيدان و رزمندگان است كه براي آنها ذكر شود به طوري كه فرد ايده آل و الگوي مناسب براي زندگي نوجوان همين شهيدان و رزمندگان باشند .جعفری(1378)در پژوهشی که به دنبال پاسخ چرائی عدم موفقیت برخی مربیان در جذب فراگیران به فعالیت های پرورشیاستدرارزيابيفعالیتهايتربیتيگزارشكردهكهمربیاننتوانسته اندالگويمناسبيبرايدانش آموزانباشند. ازديدگاهدانش آموزانعملکردمثبتمربیانتأيیدنشدهاستومربیانامکاناتمناسببرايفعالیتدرمدرسهراندارند[xxix].

راه حل‌های پیشنهادی:

پس از گردآوری داده­های لازم از طریق مطالعه کتاب‌ها، مجلات و تحقیقات انجام شده، پرسش­نامه­ها و مصاحبه و مشاهده به تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخته، ضمن تبادل تجربه با همکاران به راه حل­های پیشنهادی زیر دست یافتم:

1- تجهيز كتابخانه هاي مدارسبه کتاب های ویژه دفاع مقدس

2- برگزاري نمايشگاهها درباره شهدا و جنگ و رزمندگان

3- برگزاری مسابقات کتابخوانی و استفاده از کتاب های جذاب ویژه گروه سنی کودک و نوجوان

4- پخش فیلم و انیمیشین با موضوع زندگی شهدا و دفاع مقدس

5- استفاده از شهيدان زنده در مراسم و بيان خاطرات از زبان رزمندگان و جانبازان

6- حضور در مناطق جنگي

7- عضویت دانش آموزان در کتابخانه های بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس

8- ایجاد مکانی مناسب در آموزشگاه برای معرفی شهدا و سبک زندگی آنها

9- برگزاری اردوی زیارت گلزار مطهر شهدا

10- شناسایی خانواده شهدا و جانبازان مدرسه و دعوت از انها در برگزاری مراسم ویژه

11-تهیه نشریه دیواری توسط دانش آموزان با موضوع سبک زندگی شهدا

12-متوجه کردن دانش آموزان به فرهنگ اصیل و هویت ملی مذهبی آنها به عنوان یک مسلمان ایرانی

13-تهيهبروشورهاوتراكتهایجذابومناسبتبليغاتیدرزمينه دفاع مقدس و سبک زندگی شهدا برای بهره گیری دانش آموزان و معلمان از آنها

14-پر بار سازی جلسات حلقه صالحین معلمان و افزایش آگاهی ایشان در زمینه سبک زندگی شهدا

15-تشویق دانش آموزانی که در مطالعه سبک زندگی شهدا فعال بوده اند.

16-استفاده از آموزش عرضی و پیشبرد اهداف اقدام پژوهی در کلاس درس و با همکاری آموزگاران

اجرای راه حل­های انتخابی

پس از تجزیه تحلیل داده ها و مشورت با همکاران و جمع آوری کلیه راه حل های ممکن، لازم بود تا بهترین آنها انتخاب گردد. از نظر من بهترین راه حلی همان روش هائی هستند که قابل اجرا بوده و با شرایط آموزشگاه ما مطابق و با اهداف همسو باشند. لذا برخی از راه حل ها را که قابل اجرا و منطبق با اهداف و شرایط آموزشگاهمان نبود حذف کرده و تعدادی از راه حل ها را نیز که مشابه یکدیگر بودند در هم ادغام نمودم تا کار اجرا آسانتر گشته و از دوباره­کاری پیشگیری نمایم. همچنین موارد ابتکاری نیز که در حین کار به ذهنم می رسید افزوده در نهایت راه حل های انتخابی را به این ترتیب ارائه نمودم:

1- تعامل سازنده با همکاران و اولیا تعدادی از دانش آموزان د راستای اهداف اقدام پژوهی و بالا بردن اطلاعات همکاران در این زمینه ، همچنین همکار ی اولیا در جهت شناساندن شهدای بستگان خودشان به دانش آموز

2- برگزاری مسابقات مختلف، نمایشگاه ها و برنامه هایی متنوع در جهت افزایش آگاهی دانش آموزان نسبت به آشنایی با شهدا . خصوصا شهدای نوجوان و شهیده های دفاع مقدس.

3- برگزاری اردو و اهدای جوایز برای تشویق دانش آموزان فعال

اعتبار بخشی به راه حل ها:

در این بخش لازم بود نظر همکارانی را که تا اینجای کار راهنمائیم کرده بودند بدانم تا مبادا در اثر اشتباه در انتخاب از مسیر دستیابی به هدف دور شوم. استفاده از آراء ديگران طرح را پخته و جامع مى‏كند و به فرمایش مولای متقیان حضرت علی علیه السلام:

مَن شاوَرَ ذَوِى العُقولِ استَضاءَ بِاَنوارِ العُقولِ؛هر كس با عقلا مشورت كند، از نور عقل‏ها بهره مى‏برد.

لذا راه حل ها را جهت اعتبار بخشی و آگاهی از نظر دیگران ارائه نمودم. همکاران و مدیر دبستان و صاحب نظرانی که از فرایند پژوهشم از ابتدای مطلع بودند با این انتخاب من موافق بوده و با دلگرمی هر چه تمام تر مرحله اجرای راه حل ها راآغاز نمودم.

اجرای راه حل ها:

راه حل اول:

تعامل سازنده با همکاران و اولیا تعدادی از دانش آموزان د راستای اهداف اقدام پژوهی . بالا بردن اطلاعات همکاران در این زمینه ، همچنین همکار ی اولیا در جهت شناساندن شهدای بستگان خودشان به دانش آموز .

1-1تعامل با همکاران شاغل در آموزشگاه:

از همان ابتدای کار به خصوص پس از تشخیص مساله دریافته بودم که بدون همکاری والدین و همکاران شاغل در دبستان نخواهم توانست در حل مساله موفق باشم. چرا که امر تربیت فرایندیست که برای پیشبردش باید تمام نیروهای آموزش، پرورش همچنین خانه و مدرسه همچون حلقه های پیوسته زنجیر در کار باشند و گسسته شدن یکی از این حلقله ها منجر به کندی کار تمام مجموعه می شود. همچنین از آنجاییکه دانش آموز بیشترین ساعت شبانه روز را در خانه می گذرانداین فرایند منحصر به مدرسه نبوده و سهم خانواده در آن چشمگیر می باشد. در ابتدای امر لازم بود جلسه ای با همکاران داشته باشم و ضمن شرح مساله از آنان بخواهم در راستای اجرای این اقدام پژوهی مرا همراهی نمایند . بخشی از راه حل حل ها قابل اجرا در کلاس و به همراه برخی از درس ها می باشند. مثلا در کلاس فارسی یا هدیه های آسمان .

براي علاقمند كردن نوجوانان به فرهنگ شهادت و شهيدان ابتدا بايد جهان بيني آنان با جهان بيني و تفكر بسيجي و شهدا يكي باشد و عقائدي كه نوجوان امروزي دارد با تفكرات و عقائد يك شهيد بيگانه نبوده و جهان بيني كه بستر همه تفكرات انسان است به هم نزديك باشد. نوع نگرش به زندگي دنيا و آخرت و بشريت آرمانها و حكومت اسلامي و رهبري و ... همه اموري است كه مي بايست طي آموزشهاي مختلف طوري تنظيم گردد كه با آرمانها و جهانبيني هاي شهدا يكي باشد. اهميت جهاد در راه خدا جانفشاني براي خداوند و اينكه رزمنده در نزد خداوند چه جايگاهي دارند روشن شود و در اين راه مي توان به آيات و رواياتي كه اين مسئله را تبيين كنند استشهاد كرد آياتي مانند: ﴿إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذينَ يُقاتِلُونَ في سَبيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوص ﴾صف/4 « همانا خداوند كساني را كه در راه او صف در صف جهاد مي كنند چنانكه گويي بنايي آهنينند دوست مي دارد» و رواياتي مانند روايت حارثة بن زيد كه با اينكه به مقام شهود رسيده بود و بهشت و جهنم را در همين دنيا مي ديد از رسول اكرم تقاضا كرد كه دعا كند تا شهادت در راه خدا نصيب او بشود[xxx]. پس لازم بود همکاران در جریان این اقدام پژوهی باشند و در زمان های مناسب این علاقه را در دانش آموزان ایجاد نمایند.

1-2- افزایش آگاهی همکاران در زمینه سبک زندگی شهدا

به این منظور برخی از جلسات حلقه صالحین را به سبک زندگی شهدا اختصاص داده و در هر جلسه به اختصار

بخشی از صحبت های مقام معظم رهبری، امام امت حفظه الله در باره سبک زندگی و همچنین در باره ارزش والای شهید قرائت شده سپس یکی از همکاران بخشی از زندگی یکی از شهدای بزرگوار را انتخاب کرده می خواندند سپس در باره آن بحث و تبادل نظر میشد تا ببینیم در دنیای کنونی چگونه می توان این سبک زندگی را در زندگی خود جریان دهیم . زاویه دید شهدا به مسائل زندگی شامل مسائل اقتصادی، اجتماعی ، تربیت فرزند، اخلاق در خانواده و با همسر و فرزندان و .....

1-3تعامل با اولیا

در بخشی از جلسات آموزش خانواده که قبلا با مدیریت محترم آموزشگاه هماهنگ شده بود با اولیا دانش آموزان درباره این اقدام پژوهی شرح داده از ایشان خواستم اگر در بستگان شهید یا جانباز دارند شخصیت ایشان را به دانش آموز معرفی کنند . حتی می توانند وقتی با فرزندشان دچار اختلاف سلیقه شدند به سبک زندگی شهدا رجوع کرده و ببینند شهدا در مورد این مسئله چه نظری داشته اند. به عنوان مثال برخی از والدین علاقمند بودند که بتوانند فرزندشان را از نظر حجاب و رعایت آن به بهترین نحوی تربیت کنند . مراجعه به زندگی شهدا و وصیت نامه ایشان و توجه نوجوان به این مسئله که رعایت حجاب نه تنها ضرورتی دینیست بلکه یکی از وظایف ما در قبال پاسداشت خون مطهر شهدا نیز میباشد، می تواند نکته مهم تربیتی باشد.

مشارکت و نقادی همکاران:

درحین اجرای این روش ها هم همکاران و مدیر و معاون دبستان همواره مشارکت و نقادی داشتند، و به نظر برخی از همکاران گرامی بهتر بود پس از این برای چنین جلستی از حضور تنها تعدادی از والدین که تحصیلات بالاتری دارند استفاده شود که این نظر با مخالفت عده ای دیگر ربرو شد. چرا که این مسئله ربطی به تحصیلات خانواده ها نداشته و هر مادر با هر تحصیلاتی که دارد می تواند الگوی مناسبی را در میان شهدا و جانبازان به فرزندش معرفی نموده و او را در برهه های مختلف زندگی هدایت و راهنمایی کند. چرا که این مهم، وظیفه هر پدر و مادریست سوای وضعیت تحصیلاتش . چه بسا مادری که از نظر سواد در سطح بالایی قرار ندارد بتواند در این امر مشاور بهتری برای فرزندش باشد. بنابر این راه حل به همان شکل انجام پذیرفت.

اصلاح، تعدیل و تغییرات لازم در اجرای راه حل­ها:

در خلال اجرای راه حل ها به این نتیجه رسیدم که عقل گروهی و استفاده از منابع بیشتر می تواند کارساز باشد. لذا با مراجعه به کتابخانه تخصصی ایثار و شهادت وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس تعدادی کتاب در رابطه با سبک زندگی شهدا به امانت گرفته و آنها را به همکاران شاغل در آموزشگاه امانت می دادم . کتاب ها پس از مطالعه و دست به دست شدن میان همکاران دوباره به کتابخانه بازگردانده شده و کتب دیگری به امنت گرفته میشد. به این ترتیب در جلسات همه همکاران زمینه و آمادگی لازم برای شرکت در بحث و تبادل نظر را داشتند.

راه حل دوم:

برگزاری مسابقات مختلف، نمایشگاه ها و برنامه هایی متنوع در جهت افزایش آگاهی دانش آموزان نسبت به آشنایی با شهدا . خصوصا شهدای نوجوان و شهیده های دفاع مقدس.

2-1- برپایی نمایشگاه هفته پژوهش با موضوع نوجوان: دیروز، امروز، فردا

امسال هفته پژوهش در ماه محرم قرار گرفته بود . با همفکری مدیریت محترم تصمیم گرفته شد نمایشگاه هفته پژوهش را با رویکردی به موضوع شهید و شهادت همچنین با توجه به این ایام برگزار کنیم کنیم. با توجه به اینکه دانش آموزان علاقه دارند در کارهای جمعی مدرسه خصوصا برپایی نمایشگاه ها و اجرای برنامه ها خود، حضوری فعال داشته باشند با کمک اعضای کمیته فرهنگی و کمیته شهدای شورای دانش آموزی دبستان و زیر گروه های ایشان اطلاع رسانی در آموزشگاه انجام شد. این نمایشگاه که در سه بخش نوجوان محرم ، نوجوان دفاع مقدس و نوجوان عصر تکنولوژی برگزار شه بود شامل بخشهایی از زندگی نوجوانان و کودکان شهید روز عاشورا ، عکس وزندگی نوجوانان شهید دفاع مقدس بود و در بخش سوم از قبل از دانش آموزان خواستیم که به این سوال پاسخ داده و آن را روی برگه ای نوشته و به شورای دانش آموزی تحویل دهند: وظیفه نوجوان امروز در جامعه اسلامی چیست؟

هر کدام از دانش آموزان به فراخور زاویه دید و نگرش خود پاسخی به این سوال داده بودند. این پاسخ ها بر روی کارتک هایی پیاده شده و در نمایشگاه از آنها استفاده شد.

در بخش از این نمایشگاه دستاوردهای دانش آموزان از جمله کارهای علمی، تحقیق و پژوهش، همچنین دست ساخته های ایشان به نمایش در آمد. ( تصاویر نمایشگاه در پیوست موجود می باشد.)

2-2- تابلوی دائمی شهدا

یکی از راه حل هایی که به ذهنم رسید ایجاد تابلوئی دائمی در فضای مدرسه بود که همیشه و درهمه روزهای سال تحصیلی در دید رس دانش آموزان باشد . تابلوئی که در آن به معرفی شهدا بپردازیم.

فکر اولیه را با تعدادی از صاحب نظران از جمله دکتر معینی که رزمنده و جانباز دفاع مقدس و استاد دانشگاه هستند و همچنین با جوانان و نوجوانان از طریق بسیج ارتباط مستمری داشته و نیز وبلاگ نویس بوده و ازطریق وبلاگشان سیره و سبک شهدا را اشاعه میدهند ، و با یکی از مسئولان واحد فرهنگی بنیاد شهید در میان گذاشتم و از ایشان نیز راهنمائی خواستم .

شکل کامل شده این طرح به این صورت می باشد:

در همان روزهای اغازین سال تحصیلی تابلوئی به ابعاد 2.5 در 1.5 متر از جنس یونولیت ساخته،در وسط آن علامت سوال زرد رنگی نصب کردم . به تدریج طی هفته اول مهر از دانش آموزان دوره دوم( چهارم، پنجم و ششم ابتدایی ) که جامعه هدف من در این اقدام پژوهی بودند خواستم که نظر خود را در مورد این تابلو بنویسند. این که دوست دارند بر روی آن چه نوع مطالبی داشته باشیم و آنها هم نظرات خود را شفاهی یا به صورت مکتوب و بر روی کاغذی که آن را با نقاشی های زیبای خود تزئین کرده بودند اعلام نمودند. بیشتر نظرات حاکی از آن بود که کبوتر سفید و آسمان نشانه شهید است پس بهتر است این تابلو درمورد شهدا باشد. البته نظر تعدادی از دانش آموزان بر موضوعات علمی و تعدادی در مورد حجاب نیز بود .

پس از یک هفته علامت سوال زرد رنگ را برداشته و به جای آن عکس یکی از نوجوانان شهید ، بهنام محمدی را بر تابلو نصب کردم. حالا دانش آموزان سه روز فرصت داشتند که نام این شهید را فهمیده و به اعضای کمیته شهدای شورای دانش آموزی تحویل دهند. پس از جمع آوری پاسخ ها پاسخ درست را برروی تابلو نوشته و اسامی برندگان هم از همان طریق اعلام می شد. ضمنا کارت های امتیازی آماده کرده و به دانش آموزان گفته بودم هر فعالیت یک کارت امتیاز دارد و پنج کارت امتیاز یک جایزه . بنابر این دانش آموزان بسیار مشتاق و علاقمند به دنبال فعالیت در این زمنیه بودند. پس از اعلام نام شهید سه روز به دانش آموزان مهلت می دادم که درباره این شهید تحقیق و پزوهش کنند و نتیجه پژوهش خود را تحویل دهند. در پایان نتایج تحقیق دانش آموزان را که گاه تایپ شده و گاه دستنوشته بود بررسی کرده و بخشهایی از هر کار را بر روی تابلو با نام خود دانش آموز نصب میکردم. در بررسی، دقت می کردم بخش هایی را انتخاب کنم که در مورد سبک زندگی شهید است. بخش هایی از زندگی که بیشتر میتوانست مورد توجه دانش آموزان این مقطع قرار بگیرد. مثلا رفتار با خانواده ، به همکلاسی ها، اخلاق درجبهه، شجاعت ها و جانفشانی ها. این بخش حدود ده روز جهت استفاده عموم دانش آموزان بر روی تابلو می ماند. به این ترتیب تا پایان سال تحصیلی دانش آموزان با نام و سبک زندگی 16 شهید دفاع مقدس آشنا شدند و در این راستا تعداد 125 عدد جایزه جهت تشویق به دانش آموزان اهدا شد.

دوست داشتم تابلو نام ویزه ای داشته باشد . بنابر این انتخاب نان تابلو را هم میان دانش آموزان به مسابقه گذاشته و بهترین نام انتخاب شد" راهی به سوی آسمان"( تصاویر کلیه مراحل اجرای این راه حل به پیوست موجود می باشد.)

2-3- برگزاری مسابقه کتابخوانی(خلاصه نویسی کتاب) و روزنامه نویسی

در جهت تعمیق فرهنگ کتابخوانی در میان دانش آموزان اقدام به برگزاری مسابقه خلاصه نویسی کتاب نمودم. البته یکی از اهداف جزئی در این پژوهش علاقمند ساختن دانش آموزان به فرهنگ کتابخوانی نیز بود. در کتابخانه دبستان تعداد صد جلد کتاب زندگی شهدا از مجموعه کتاب های زندگی سرداران با عنوان " گل همیشه بهار" موجود بود . برای ایجاد شوق و هیجان بیشتر در میان دانش آموزان ، اعضای کمیته شهدای شورای دانش آموزی از دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم و ششم برای شرکت در این مسابقه ثبت نام کردند. سپس کتاب ها به صورت امانت میان دانش آموزان ثبت نام شده توزیع گردید. در این مرحله که در آذر ماه و در هفته پژوهش انجام شد تنها سی و دو نفر کتاب به امانت برده شد. با وجودی که اعضای شورا تبلیغات زیادی کرده و کتاب ها را هر زنگ تفریح به میان بچه ها می برند اما تنها همینقدر شرکت کننده برای این مسابقه ثبت نام کردند. در مرحله بعد از دانش آموزان خواستم یک هفته کتاب ها را مطالعه کنند و سپس خلاصه ای از آن را نوشته تحویل شورا دهند. پس از یک هفته نتیجه خلاصه نویسی کتاب ها به صورت نمایشگاهی در سالن دبستان در معرض دید کلیه دانش آموزان قرار گرفت.

در پایان فروردین ماه بار دیگر این مسابقه را تکرار کردم. دوباره از دانش آموزان اعضای شورا خواستم کتاب ها را در معرض دید دانش آموزان قرار دهند. به این ترتیب هر صد کتاب توسط دانش آموزان به امانت برده شد علاوه بر آنکه برخی از دانش آموزان مراجعه کرده و می خواستن اجازه دهم کتاب را روزهای کمتری به امانت داشته باشند تا بچه های دیگر هم بتوانند در مسابقه شرکت کنند. اینگونه شد که در این مرحله تعداد 190 نفر از دانش آموزان در این مسابقه شرکت کرده و خلاصه نویسی کتاب را انجام دادند که تعدادی از این دانش آموزان ، بچه های علاقمند کلاس سومی بودند . تمام خلاصه نویسی ها برروی دیوار سالن طبقه اول و دوم آموزشگاه نصب شده دانش آموزان در زنگ های تفریح به مطالعه آنها می پرداختند.

همچنین در موقعیت های مناسب مسابقات روزنامه نویسی اعلام میشد که علاوه بر دستیابی به اهداف کلی و جزئی این اقدام پژوهی راهی مناسب بود برای فعالیت گروهی دانش آموزان همچنین گنجاندن برخی موضوعات درسی مرتبط با بخش های متخلف روزنامه دیواری و ایجاد بخشهای متنوع مطابق با سلیقه همه اعضای گروه در روزنامه دیواری. ناگفته پیداست که کلیه فعالیت های دانش آموزان در این مرحله نیز کارت امتیاز در بر داشت.

2-4-تجهیز کتابخانه مدرسه به کتابهایی با موضوع سبک زندگی شهدا و دفاع مقدس

کتابخانه ها در توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه و حفظ پیشبرد آموزش رسمی و فردی و مطالعه در هنگان اوقات فراغت نقش چشمگیری داشته اند.

در نگرش نظام یافته آموزش و پرورش ، کتابخانه آموزشگاهی از جمله نیازهای اساسی است و در صورت حذف یا عملکرد ضعیف آن آموخته های دانش آموزان گسترش نمی یابد و منحصر به یادگیری کتاب های درسی می شود.[xxxi] از قبل عناوین مختلفی از این دست کتاب ها در کتابخانه دبستان موجود بود و من طی گفتگو با میئول بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس توانستم 21 عنوان کتاب دیگر را برای استفاده دانش آموزان در کتابخانه دبستان به رایگان هدیه بگیرم. برخی از این عناوین به این قرار می باشد: الفبای شهادت-برشانه های رود دریاها شناورند-آخرین حلقه رزم ، برگزیده خاطرات کوتاه اولین جشنواره خاطره نویسی استان قم ( دو دفتر) - نامه های آسمانی(برگزیده نامه های دانش آموزان استان قم به شهدا) –برای همکلاسیم ، وصایای شهدای دانش آموز استان قم ( سه دفتر) برای استفاده دانش آموزان دوره دوم همچنین تعدادی عنوان کتاب مناسب دانش آموزان دوره اول ( پایه های اول تا سوم)

2-5- برگزاری نمایشگاه کتاب

برگزاری نمایشگاه کتاب در سطح ملی و منطقه ای معمولاً مرتبط با مناسبتهای گوناگون است . مثلاً روز جهانی کودک ، روز جهانی کتاب کودک یا هفته ی کتاب ، اما در کتابخانه های کودکان هر روز می تواند یک مناسبت باشد.[xxxii]ما نیز در دبستان جمهوری اسلامی در طول سال تحصیلی چندین دوره نمایشگاه کتاب برگزار می کنیم که دانش آموزان با پی انداز کردن پول تو جیبی خود می توانند از این نمایشگاه ها کتاب مورد علاقه خود را خریداری کنند. البته برگزار کننده نمایشگاه نیز که هر بار یکی از موسسات و زیر نظر آموزش و پرورش می باشند تخفیف خوبی نیز برای دانش آموزان قائل می شود. امسال تصمیم گرفتیم در هر نمایشگاه بخش جانبی با عنوان سبک زندگی شهدا داشته باشیم که به تدریج علاقه دانش آموزان را جلب کرده و در نمایشگاه بعدی نیز بدنبال خرید کتاب هایی با این موضوعات بودند.

2-6- شناسایی و معرفی شهدا و جانبازان نزدیک به دانش آموزان

گاهی وقتی با نوجوانان در باره الگو گیری از شهدا صحبت می کنیم برخی از آنها اعتقاد دارند که ما هیچ گاه نخواهیم توانست مانند شهدا شویم. این به آن دلیل نیست که آنها را الگوی مناسبی برای خود نمیدانند . بلکه قضیه از آنجایی آب می خورد که دور ماندن از اندیشه و افکار شهدا از آنها قهرمانهایی دور از ذهن ساخته . به طوریکه حتی در گفتگوی دوستانه ای که با دانش آموزان پایه ششم داشتم تعدادی از آنها می گفتنند که شهدا ذاتا با ما آدمهای عادی فرق دارند! شاید این اعتقاد به این دلیل در این کودکان بوجود آمده است که ما فقط شهدا را به آنها معرفی کرده ایم . از شجاعتهایشان گفته ایم و از کراماتی که داشته و دارند. اما شاید کمتر به آنها گفته ایم که اینها همان برادرها و خواهرهای ما بوده اند. نزدیک به ما . درکوچه و محله ما زندگی کرده و بزرگ شده اند. پس ما هم میتوانیم مانند آنها زندگی کینم، لباس بپوشیم ، با دیگران به خوبی رفتار کنیم و خلاصه اینکه بک زندگی ایشان را در زندگی خود پیاده نماییم.

برای رسیدن به این هدف از دانش آموزان خواستم در میان بستگان و نزدیکان و حتی هم محله ای های خود بگردند و شهدای نزدیکان خود را بشناسند. سپس برای معرفی آن شهید به دوستان خود عکس از آن بزرگوار و خلاصه ای از زندگیش را برای نصب به تالو راهی به سوی آسمان بیاورند. . برای این کار لاله های کوچکی در قسمت پایین تابلو نصب کردم که هر لاله متعلق به یکی از این شهدا باشد. برای قدم اول نیز خودم عکس پدر شهیدم را بر روی لاله ای نصب کردم که با کمال تعحب فردای آن روز یکی از دانش آموزان با تحقیق در اینترنت خلاصه ای از زندگی پدرم را نوشته و برای استفاده در تابلوی شهدا به من داد .

2-7- تشکیل گروه سرود پویندگان راه شهدا

بیشتر دانش اموزان به شرکت در گروه سرود و نمایش علاقه خاصی نشان میدهند. من نیز از این علاقه دانش آموزان استفاده کرده و یک گروه سرود ویژه دانش آموزان فعال در این زمنیه تشکیل شد . این گروه که با نظارت کمیته فرهنگی شورای دانش آموزی فعالیت می کرد در مناسبت های خاص از سرود های مناسب استفاده کرده و به این ترتیب ضمن اجرای سرود های زیبا زمینه فعالیت های گروهی در آنها بوجود می آمد.

2-8- دعوت از شهدای زنده

به فرموده امام امت حفظه الله جانباز، شهید زنده است . همچنین در جای دیگری می فرمایند : شما جانبازان ذخیره های با ارزش دانشگاه جهادید. جهاد لزوما یا شهادت همراه نیست، اما لزوما با فوز رتبه مجاهدان و تقرب به پروردگار همراه است . میدان جهاد هم همه جاست...

طی اجرای این راه حل با همکاری مربی پرورشی آموزشگاه از جانباز سر افراز جناب آقای بابکی که در سنین نوجوانی در جبهه های نبرد حضور داشته و به مقام جانبازی نائل آمدن دعوت شد که برای دانش آموزان سخنرانی کنند. این برنامه بسیار مورد توجه دانش آموزان واقع شد و برخی از دانش آموزان مدتها در مورد ایشان صحبت می کردند و از ما می خواستند دوباره ایشان و جانبازن دیگر را به دبستان دعوت کنیم.

2 –9 برگزاری مراسم ختم قرآن هدیه به روح مطهر شهدا و امام شهیدان

براى قرائت قرآن، در كلمات گهربار پيشوايان معصوم(ع)فضايل و آثارى بيان شده كه موجب رشد و پرورش روح و روان آدمى مى‌شود. همين فضايل و آثار باعث‌گرديده كه تلاوت و قرائت قرآن از اهميت بسيارى برخوردار باشد.امام صادق(ع) می فرمایند: «هر جوان مؤمنى كه قرآن بخواند، قرآن با گوشت و خونش آميخته خواهد شد»[xxxiii] همچنین پیامبر اکرم صلی اللا علیه و آله و سلم می فرمایند : «بدون شك اين دل‌ها زنگار مى‌گيرند; هم‌چنان كه آهن زنگ مى‌زند. عرض شد: صيقل آن به چيست؟ فرمود: قرائت قرآن»[xxxiv]

یکی دیگر از راه حل هایی که در این اقدام پژوهی اجرا شد برپایی چند مراسم قرائت قران هدیه به روح مطهر شهدا بود که دانش آموزان از طریق کمیته قرآن شورای دانش آموزی از قبل برای شرکت در این برنامه ثبت نام می کردند. در کنار دستیابی به هدف این اقدام پژوهی دانش آموزان با قرائت قرآن نیز بیشتر آشنا شده و زمینه ای برای شرکت در مسابقات قران واحد پرورشی نیز بود.

نظارت بر اجرای راه حل

در حین انجام این راه حل ها و برگزاری برنامه ها و انجام فعالیت ها توسط دانش آموزان مراقب بودم که ساعات درسی دانش آموزان لطمه ای نخورده و از ساعت هنر یا ورزش یا زنگ تفریح آن ها استفاده کرده و همواره با آموزگاران هماهنگ بودم و لیست دانش اموزانی را که برای شرکت در بخشی از فعالیت ها که لازم بود از کلاس خارج شوند در اختیار ایشان قرار داده و در صورت صلاحدید در زمان مناسب از حضور دانش آموزان استفاده می کردم.

اصلاح، تعدیل و تغییرات لازم در اجرای راه حل­ها

در خلال اجرای راه حل ها گاهی به مشکلاتی بر می خوردم که خوشبختانه با همکاری مدیر و مربی پرورشی دبستان در حد امکان اصلاح و دوباره اجرا می شد.

همچنین در خلال اجرای این فعالیت ها مراقب بودم که هنگام فعالیت های گروهی برخی دانش آموزان که حس ریاست طلبی دارند به دیگر اعضای گروه زور گوئی نکرده و میان گروه ها عدالت و دوستی برقرار باشد.

در موارد انفرادی هم توجه خود را به طور مساوی معطوف همه افراد می نمودم.

راه حل سوم :

برگزاری اردو و اهدای جوایز برای تشویق دانش آموزان فعال

3-1 برگزاری اردو زیارت گلزار مطهر شهدا

طبیعت دانش آموزان با محدودیت دائمی در محیط بسته و یکنواخت مدرسه سازگاری نداردو اگر نظام تعلیم و تربیت بتواند با هدایت و رهبری صحیح دانش آموزان را با جامعه بشری از نزدیک و به صورت عینی آشنا بنماید می توان گفت در انجام رسالتش توفیق بسیار داشته است[xxxv]. با همکاری مدیریت محترم آموزشگاه تصمیم گرفتم دانش آموزان را علاوه بر دهه فجر در زمان های دیگری نیز به زیارت قبور مطهر شهدا ببرم. به همین منظور از ابتدای سال سه بار دانش آموزان علاقمند پس از ثبت نام به اردوی گلزار مطهر شهدای علی ابن جعفر عزیمت کردند. نکته قابل توجه اینکه تعداد دانش آموزان علاقمند به شرکت در این اردو به میزان قابل ملاحظه ای از اردوی اول تا اردوی سوم افزایش یافته بود. در طی این اردو دانش آموزان ابتدا به غبار روبی وشستشوی مزار مطهر شهدا با گلاب پرداخته سپس سنگ مزارها را گلباران نمودند. سپس همه بر سر مزار شهیدان زین الدین جمع شده و مسئول فرهنگی گلزار شهدا با بچه ها پیرامون سبک زندگی شهدا و انتظارات آنها از دختران نوجوان دقایقی را صحبت نمودند. در پایان یکی از این اردوها با هماهنگی قبلی دانش آموزان به زیارت حرم مطهر ضرت معصومه سلام الله علیها مشرف شدند. (تصاویر غبار روبی و گلباران گلزار شهدا توسط دانش آموزان در پیوست موجود می باشد.)

3-2-اهدای جوایز و تشویق دانش آموزان فعال

برای اینکه انسان، استعدادهایی را که در اطرافیان وجود دارد، شکوفا سازد، باید از نیرویی جهت پیشبرد اهدافش بهره ببرد که همان قدرشناسی و تشویق است. در بعد تربیتی دانش آموزان یک مفهوم به نام «تحسین و تشویق» بیشتر از مفاهیم دیگر خودنمایی می کند و کاربرد فراوان دارد.[xxxvi]

در طی این اقدام پژوهی دانش آموزان حرکات مطلوب و فعالیت های بسیاری از خود نشان دادند که در خورد تشویق و تحسین بود. از آنجاییکه از ابتدای کار به فکر این قسمت و تشویق دانش آموزان بودم کارت های امتیاز با نام "راهی به سوی آسمان" آماده کرده و هر دانش آموز در ازای هر فعالیت در این رابطه یک کارت امتیاز گرفته پس از اینکه تعداد کارت امتیاز هایش به 5 عدد رسید جایزه ای می گرفت. جوایز تهیه شده شامل لوازم التحریر، پازل با موضوع شهدا و دفاع مقدس و کتاب بود که هزینه بخشی از این جوایز توسط اقدام پژوه و قسمت عمده آن توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس اهدا گردید.

مشارکت و نقادی همکاران

این روش نیز توسط همکاران و مدیر آموزشگاه به نقادی گذارده شده و طبق نظر مدیر مدرسه برای اینکه دانش آموزان شرطی نشده و تلاششان فقط برای تشویق و گرفتن کارت امتیاز نباشد گاهی تنها از تشویق های کلامی استفاده میشد .

توصیف وضع مطلوب (شواهد2)

همانطور که در بخش توصیف وضع موجود و شواهد 1 بیان شد، تعدادی از دانش آموزان دانش آموزان این دبستان در ابتدای سال علاقه چندانی به شرکت در فعالیت هایی با موضوع مطالعه سبک زندگی شهدا و دفاع مقدس نداشتند و ترجیح می دادند در فعالیت هایی با موضوعات ورزشی، علمی و غیره شرکت کنند.

اما در این قسمت یعنی توصیف وضع مطلوب که مربوط به پایان سال تحصیلی یاد شده و پس از اجرای راه­حل­ها می­باشد، نتایج حاصله در قالب شاخص‌هاي کيفي و کمي به شرح زیر ارائه می­گردد:

شاخص های کمی و کیفی وضعیت مطلوب:

· دانش اموزان علاقه خاصی را به شرکت در مسابقه کتابخوانی از خود نشان دادند

· تعداد دانش آموزان علاقمند به شرکت در زیارت مزار مطهر شهدا در برنامه دوسم و سوم به تدریح بیش از قبل شده بود.

· دانش اموزان پیگیر معرفی شهدای جدید بر روی تابلوی " راهی به سوی آسمان" بودند و حتی در اوقاتی که به دلیل پرداختن به مسائل دیگر آموزشگاه از جمله امتحانات ، همکاری در آماده سای کارنامه ها یا امور اینچنینی در معرفی شهید جدید تاخیری ایجاد میشد خود دانش آموزان پیگیر علت تاخیر می شدند. حتی تعدادی از دانش آموزان داوطلب بودند که خود گرداننده این تابلو باشند.

· در گفتگوهای دوستانه ای با دانش آموزان داشتم ( در زنگ های تفریح غالبا در محوطه مدرسه و در میان دانش اموزان بودم و علاوه بر کنترل نظم و انظباط دانش آموزان مباحثی را مطرح کرده و با دانش اموزان در باره اس صحبت می کردیم.) متوجه شدم بساری از دانش اموزان تحت تاثیر سبک زندگی شهدا واقع شده و در حرفهایشان غیر مستقیم به اینگونه موارد اشاره می کنند. مثلا یکی از دانش آموزان پایه پنجم که به رغم توصیه های زیاد من مبنی بر عدم استفاده از زیور الات ( کلیپس و غیره) علاقمند استفاده از آنها بود توسط یکی از دوستانش به این شکل ارشاد شد که مگر فراموش کرده ای سمیه کردستان را برای اینکه حاضر نبود از علاقه اش به امام خمینی و از اعتقاداتش دست بر دارد شکنجه کردند و به شهادت رساندند؟ پس ما چطور دلمان می آید به خواهشی که آنها از ما داشتند که ساده زیستی و رعایت حجاب اسلامی بود بی توجه باشیم؟

و در یکی دیگر از موارد دانش آموز پایه ششم که دفتر خاطراتش را در پایان سال برای نوشتن خاطره ای به من داده بود در یکی از صفحات این دفتر دست نوشته یکی از دانش آموزان بود که خطاب به صاحب دفترچه نوشته بود : امیدوارم همانطور که در وصیت نامه شهید 12 ساله نوشته من عاشق خدا و امام زمان گشته‌ام و این عشق هرگز با هیچ مانعی از قلب من بیرون نمی‌رود، تا اینکه به معشوق خود یعنی «الله» برسم ، تو هم همیشه با عشق به خدا و امام زمان در کارهایت موفق باشی.

که این موارد و موارد دیگر نشان دهنده نزدیک شدن به هدف اقدام پژوهی بود.

همچنین در این مرحله نظر سنجی آماده کرده و در اختیار دانش آموزان دوره دوم دبستان گذاشتم و از آنها خواستم موضوعات مشخص شده را به ترتیب علاقمندی امتیاز دهند . که نتیجه جمع بندی نظرات و تحلیل آن در جدول ذیل مشخص است:

جدول شماره 3: جدول درصدفراوانی علاقمندی دانش آموزان به موضوعات دفاع مقدس و شهدا بر اساس نظر سنجی شماره 2

مؤلفه‌ها

فراوانی

علمی

مذهبی

حجاب

شهدا و دفاع مقدس

طنز

جمع دانش آموزان شرکت کننده در نظر سنجی

مطلق

22

45

20

43

10

140

درصد

15.7

32

14

30.7

7.1

100

همانطور که از تحلیل نتایج نظر سنجی شماره 2 پیداست علاقمندی برای شرکت در برنامه هایی با موضوعات دفاع مقدس و شهدا افزایش 9/24 درصدی را نشان میدهد. لازم به ذکر است که تفاوت این رشد، از بخش های علاقمندی به موضوعات علمی یا مذهبی و حجاب کاسته نشده ناشی از کاهش علاقمندی نسبت به موضوعات طنز و همچنین افزایش علاقمندی دانش اموزان به شرکت در نظر سنجی ناشی شده است.

نتیجه گیری و پیشنهاد :

در پایان نتایج این اقدام پژوهی به ترتیب ذیل به دست آمد:

1- باید موضوعات مربوط به کودکان و نوجوانان با جذابیت به ایشان ارائه شود.

2- از آنجا که در جامعه موضوعات مربوط به دفاع مقدس بیشتر در سنین جوانی و بزرگشالی پرداخته می شود بهتر است برای گروه سنی کودکان و نوجوانان اقدامات بیشتری برای علاقمند سازی ایشان به مطالعه سبک زندگی شده اندیشیده شود.

3- خانواده باید در این علاقمند سازی سهیم باشد.

4- باید برای کودکان مفهوم شهادت طلبی و ایثار از جنگ طلبی باز شده تا دفاع را مساوی با جنگ و زورگوئی ندانند

5- مباحث مربوط به دفاع مقدس و سبک زندگی شهدا در کلاس توسط آموزگار نیز مطرح شود.

6- با پرداختن به موضوعاتی مانند طنز در جبهه و شوخی های رزمندگان موضوع را برای کودکان و نوجوانان از حالت صرف غمگین خارم ساخته زمینه را برای علاقمندی به دیگر جنبه های سبک زندگی شهدا ایجاد نماییم.

در این اقدام پزوهی همانگونه که گزارش آن رفت ؛ اقدام پژوه توانست با تکیه بر راهنمائی همکاران، مطالعه کتب و استفاده از تجریبات گذشته و مشاهدات دقیق مشکل دانش آموزان خود را رفع کند و از وضع نامطلوب موجود به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماید.

با همه این تفاسیر لازم به نظر می رسد با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری راجع به پرداختن به سبک زندگی اسلامی و لزوم معرفی الگوهایی مناسب به دانش آموزان برای ساختن فردای بهتر، بیشتر به این موضوع عنایت گردد.

دشت حاصلخیز نقده واقع درقسمت جنوبی استان آذربایجان غربیNaqadeh: .[1]

[2] -Thomas peterson

[3] - Mak-kenzi

www.tasnimnews.com. [i]

Oxford Advanced Learner’s Dic ,( 1987). [ii]

The random Hous Dic of the English language (1987). [iii]

[iv] . ولی زاده، جواد، «ضرورت ارائه تعریف بومی (اسلامی ـ ایرانی) از سبک زندگی»، فصلنامه علمی ـ تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی، س 8، ش 75، 1392، ص 3056.

. بهاری، ابراهیم.نشریه تعاون.دوره جدید، مهر 1373 –شماره 37[v]

معلوف، لويس. المنجد في اللغه. (1378). تهران: سپاس.[vi]

فيروز آبادي، محمد بن يعقوب. القاموس المحيط. (1991). بيروت: دار احياء التراث العربي.[vii]

نجفي، محمد حسن جواهر الكلام. (1367). تحقيق عباس قوچاني. تهران: دارالكتب الاسلاميه.[viii]

طريحي، فخرالدين. مجمع البحرين. (1367). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامي.[ix]

رضواني ، علي اكبر : فلسفه شهادت . چاپ اول بهمن . 1382. [x]

www.iqna.ir .[xi]

[xii] . شهسواری ، محمد رضا ؛(1385 ) راهکار مدیریت www.mgtsolution.com

پژوهنده، محمد حسین. پژوهش های اجتماعی اسلامی . آذر –اسفند 1385- شماره 61و 61.[xiii]

[xiv] قاسمی پویا، اقبال؛(1382) راهنمای معلمان پژوهنده

[xv] ظهوری ، قاسم ؛( 1378) کاربرد روشهای تحقیق علوم اجتماعی در مدیریت ، تهران‌. انتشارات میر.

[xvi] فرشاد گوهر ، ناصر - محمد حسن شهیدی ؛(1381) روش تحقیق و مأخذشناسی در علوم اجتماعی ، شرکت چاپ و نشر بازرگانی ،.

[xvii] . نبوی ، بهروز ؛(1374) مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی ، تهران ، انتشارات فروردین ،

. دکتر قائمی، علی(1370) شناخت، هدایت و تربیت نوجوانان و جوانان، انتشارات امیری[xviii]

. دکتر خدایاوری،محمد(1379)مسائل نوجوانان و جوانان، انتشارات سازمان انجمن اولیا و مربیان[xix]

[xx] سید طاهرالدینی،علی(1385)پژوهش کاربردی در تعلیم و تربیت -نشر آرمان

. سلیمانی، افشین (1384) کلاس خلاقیت،انتشارات سازمان انجمن اولیا و مربیان، چاپ دوم [xxi]

. پیترسون، توماس.مترجم: شاملی، عباس علی. کاوشی در باره عوامل وریشه های فقدان معویت در آموزش و پرورش مغرب زمین. ادیان و عرفان، شهریور 1382. شماره 69[xxii]

. استیگر، رالف سی ( 1370) . راه های تشویق به مطالعه، مترجم پروانه سپرده. تهران دبیرخانه هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور[xxiii]

. http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=81083228[xxiv]

. اسلامی، محمد (1391) رواق اندیشه. شماره 33[xxv]

26. مصاحبه شونده:طالبی، ابوالقاسم. مصاحبه کننده: رحمانی، ذبیح ا... .(1387) فیلم سازی برای دفاع مقدس یک توفیق است. نشریه سوره اندیشه. 40شماره

. تاجیک، محمد رضا(1384) انسان مدرن و معماری هویت. فصلنامه مطالعات ملی، سال ششم ، شماره 1[xxvii]

(1389) الگوی راهبردی خانواده در آسیب شناسی اجتماعی تهدیدات نرم دشمن. پیوند.376 . صادقی، سید هادی[xxviii]

29. جعفريعلم آبادي،علي(1378)بررسينگرشاعضاءستادهايتربيتيمدارمنطقهرضويهنسبتبهفعاليتهايپرورشی،پايان نامةدورهكارشناسيارشد،مديريتآموزشي،دانشکدهعلومتربیتيوروانشناسيدانشگاهفردوسيمشهد.

30 . آذین، احمد.حیدرخانی،هابیل.الهیان،حسن و رشادی،منوچهر(1392)بررسی عوامل اجتماعی و جمعیتی مرتبط با گرایش به ارزش های انقلاب اسلامی . فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال چهارم،شماره33،زمستان

. باب الحوائجی،فهیمه (1387): نقش و اهمیت کتابخانه های آموزشگاهی و رهنمودهایی برای کتابخانه های کودکان،تهران،پژوهشکده تعلیم و تربیت[xxxi]

. عماد خراسانی،نسرین دخت (1382) : خدمات عمومی کتابخانه و روش های آن، تهران ، نشر کتابدار[xxxii]

الكافى، ج‌2، ص‌603.[xxxiii]

قطب الدين راوندى، الدعوات، ص‌237; متقى هندى، كنز العمال، ج‌1، ص‌545.[xxxiv]

. دستورالعمل اردوهای مسافرتی و زیارتی.تربیت، سال سوم، فروردین 1367 –شماره 7[xxxv]

سیف، علی اکبر (1386): روانشناسی نوین پرورشی ، دوران، تهران36.

پیوست ها