نظارتی بر درآمد اختصاصی 70 هزار میلیارد تومانی دولتی‌ها نیست

اگرچه بودجه کل کشور همچون سایر گزارش‌های جدولی مالی کشور به نوعی انتشار می‌یابد که هر کسی به سادگی سر از دخل و خرج بخش‌هایی که از بودجه منابع دریافت می‌کنند، درنمی‌آورد، اما وقتی روند مستمر افزایش در‌آمد‌های اختصاصی دستگاه‌ها در لایحه بودجه سال ۹۸ به مرز ۷۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد، دیگر نمی‌توان در رابطه با این دست از درآمد‌های بسیاری از دستگاه‌ها چشم‌پوشی کرد. به گفته رئیس دیوان محاسبات کل کشور درآمد اختصاصی دستگاه‌های اجرایی در بودجه سال ۹۷ در حدود ۵۷ هزار میلیارد تومان بود که این درآمد‌ها در لایحه بودجه ۹۸ به مرز ۷۰ هزار میلیارد تومان رسیده‌است. عادل آذر اظهار داشت: نظارتی روی درآمد‌های اختصاصی دستگاه‌های اجرایی نیست و دستگاه‌ها بر اساس پروتکل خود در این رابطه عمل می‌کنند. بر اساس ماده (۱۴) قانون محاسبات عمومی، درآمد اختصاصی برای مصرف خاص معین‌شده و در بودجه کل کشور به این عنوان منظور می‌شود. به‌طور کلی دستگاه‌های استفاده‌کننده از درآمد اختصاصی در سه دسته جای می‌گیرند: دسته اول دستگاه‌های وصول‌کننده درآمد دولت هستند؛ دسته دوم خدماتی اضافه بر وظایف حاکمیتی انجام می‌دهند و دسته سوم استقلال مالی آن‌ها چنان اهمیتی دارد که قانونگذار برای ایشان درآمد اختصاصی ایجاد کرده‌است. آنچه از بررسی ایجاد درآمد اختصاصی برای دستگاه‌ها استنباط می‌شود، این است که فلسفه وضع درآمد اختصاصی، یا جبران خدمتی است که مازاد بر وظایف حاکمیتی توسط دستگاه انجام می‌پذیرد یا هدفی اساسی است که وضع قواعدی خاص برای درآمد‌های عمومی را توجیه‌پذیر می‌سازد. اختصاصی‌سازی درآمد عمومی پیوسته مورد نقد کارشناسان اقتصادی قرار دارد، زیرا روشن نبودن مفهوم امور حاکمیتی وضع و تعریف درآمد اختصاصی را با مشکل مواجه کرده‌است. بر این اساس، ایجاد درآمد اختصاصی اگر در انجام وظایف حاکمیتی اخلال ایجاد کند عملاً حقوق مردم در این دستگاه‌ها تضییع می‌شود، حال بماند که باید دید بهره‌برداری از امکانات عمومی برای دستیابی به درآمد‌های اختصاصی که دیوان محاسبات منتقد نحوه هزینه‌کرد و نظارت بر این هزینه‌کرد است، برای خود دریچه‌های مختلفی را برای بحث و بررسی می‌گشاید به هر رو حجم این درآمد‌ها آنقدر قابل‌ملاحظه است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت و به نظر می‌رسد خود بودجه کل کشور احتیاج به تحقیق و بررسی فراوان دارد، اما، چون برخی از دانشگاه‌ها درگیر درآمد‌های اختصاصی هستند بعید است در این رابطه ورودی داشته باشند. درآمد‌های اختصاصی با امکانات عمومی بر اساس این گزارش، همانطور که می‌دانیم در هفت ماهه سال ۹۷ بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان صرف هزینه جاری دولت شده‌است، یعنی به‌طور ماهانه بیش از ۲۱ هزار میلیارد تومان از ثروت مردم ایران که شامل نفت و گاز و ارائه مالیات و... می‌شود برای هزینه‌های جاری دولت هزینه می‌شود و به‌رغم چنین هزینه هنگفتی برخی از دستگاه‌های اجرایی برای ارائه برخی از خدمات هزینه دریافت می‌کنند که به درآمد‌های اختصاصی معروف است. هزینه‌های اختصاصی دستگاه‌های اجرایی چنان پایی در بودجه پیدا کرده‌است که رقم آن از ۵۷ هزار میلیارد تومان سال جاری به بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه سال آتی رسیده‌است و اگر جلوی این دست از هزینه‌ها گرفته نشود، به‌زودی رکورد ۱۰۰ هزار میلیارد تومان را نیز می‌زند. در این میان این پرسش مطرح می‌شود که آیا مجاز است دستگاه اجرایی که هزینه‌های جاری‌اش را از ملت دریافت می‌کند و تمامی دارایی‌ها و امکاناتش برای عامه مردم است، خدمات اختصاصی را ارائه دهد و بابت آن درآمد کسب کند. با این همه مشکل چگونه به امور اختصاصی می‌پردازند همانطور که می‌دانیم حوزه سیاستگذاری دولت و حتی اجرایی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو است و این پرسش مطرح است که چرا یک دستگاه نباید ۱۰۰‌درصد توانش را برای عامه مردم صرف کند و مازاد توانایی داشته باشد، برای سایر خدمات البته قابل پذیرش هست که استثنائاتی وجود دارد، اما اینکه حقوق و دستمزد کارکنان دولت در لایحه بودجه سال آتی ۹۵ هزار میلیارد تومان باشد و حجم درآمد‌های اختصاصی دستگاه‌های اجرایی نیز در حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان باشد، نکته‌ای قابل‌تأمل است.