آنچه در ادامه می‌آید مطالبی است که از سایت سفارت جمهوری اسلامی ایران در لاهه اخذ شده است و بسیاری از منتقدین برجام از جمله حجه الاسلام و المسلمین دکتر سید محمود نبویان نماینده شجاع و با درایت مجلس نهم و دکتر زاکانی رئیس محترم کمیسیون ویژه بررسی ابعاد برجام در مجلس نهم، بارها با یادآوری آنها به تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان، در خصوص بدعهدی طرف‌های غربی و وقوع خسارت محض هشدار داده بودند.

الف- وعده‌های آمریکا

در تاریخ 1353 (1975) هوشنگ انصاری، وزیر امور اقتصاد و دارایی ایران، و وزیر امورخارجه آمریکا یک قرارداد گسترده اقتصادی که شامل فروش 8 رآکتور به ارزش 8/6 ملیارد دلار به ایران بود را امضا کردند. کمیسیون انرژی اتمی آمریکا موافقت کرد که یک رآکتور آب سبک به ظرفیت 1200 مگاوات همراه با سوخت آن به ایران فروخته شود و همچنین، یک قرارداد اولیه برای تامین سوخت مربوطه به رآکتورهای دیگر ایران امضا شد. هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، طی ملاقاتی با اعضای کمیسیون مشترک ایران و آمریکا اعلام کرد که ایران علاقمند است حداقل 4 رآکتور برق همراه با کارخانجات آب شیرین کن توسط آمریکا در ایران ساخته شود. در ضمن، مقامات ایران سعی می کردند که رضایت آمریکا را در مورد ساخت موسسات بازفرآوری در ایران به دست آورند. تلاشهای ایران در زمینه فعالیت های هسته ای در این دوران انعکاس جهانی یافت. به عنوان مثال، فایننشال تایمز در مقاله ای تحت عنوان «شاه اقدام به خرید رآکتورهای هسته ای کرده است» نوشت: «تصمیم ایران در جهت دنبال کردن یک برنامه بزرگ هسته ای مورد استقبال اذهان عمومی واقع شده است و این برای اولین بار است است که یکی از کشورهای تولید کننده نفت چنین برنامه ای را پی می گیرد و وابستگی به نفت را به عنوان منبعی از انرژی خطرناک می داند».

ب- وعده های آلمان

در 10 تیرماه 1355 دو قرارداد با شرکت آلمانی کرافت ورک یونیون امضا شد، یکی برای طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی دو واحد نیروگاهی 1300 مگاواتی آب سبک در بوشهر و دیگری، برای تامین سوخت هسته ای نیروگاه ها. این شرکت آلمانی بر مبنای قراردادهای دوگانه متعهد شد تا علاوه بر ساخت نیروگاه های بوشهر، تحویل سوخت اولیه و سوخت گذاری های مجدد برای 30 سال را تضمین کند. همچنین قرارداد اولیه ساخت دو واحد نیروگاهی هر یک به قدرت 1290 مگاوات در اصفهان و دو واحد نیروگاهی دیگر هر یک به قدرت 1290 مگاوات در ساوه نیز با این شرکت آلمانی امضا گردید.

ج- وعده‌های فرانسه

در 8 فوریه 1974 پروتکلی میان هوشنگ انصاری، وزیر اقتصاد ایران و والری ژیسکاردستن وزیر اقتصاد و دارائی فرانسه منعقد گردید. در این پروتکل، در مورد انرژی اتمی آمده است: «نظر به علاقه خاص طرفین به ایجاد بنیانی جدید به منظور گسترش همکاری صنعتی درازمدت بین دو کشور، طرف ایرانی آمادگی اصولی خود را برای سفارش ساخت چند نیروگاه اتمی به فرانسه به ظرفیت تولید کل سقف 5 هزار مگاوات که شرایط آن را موسسات دارای صلاحیت دو کشور مشترکا تعیین خواهند کرد ابراز داشت. طرف فرانسوی از این موضوع استقبال کرد و موافقت نمود در این رابطه پیشنهادی شامل تدارکات جامع و گسترده برای آموزش پرسنل مربوطه ایرانی تسلیم دارد. طبق این پروتکل، طرفین همچنین تصمیم گرفتند که اقدامات لازم را برای تحویل ظرفیت اتمی تا قدرت 5000 مگاوات از طرف فرانسه به ایران معمول دارند. صنایع فرانسه، تحویل نیروگاه های اتمی کامل از نوع آب سبک را به قدرت 900 الی 1000 مگاوات به ایران پیشنهاد خواهد کرد و نخستین واحد از این نوع باید با توجه به الزامات مربوط به ساختمان، تاسیسات و تولید و انتقال نیروی برق در ایران در کوتاه ترین مهلت ممکن به کار افتد. در مورد کیفیت و ایمنی و اولویت اجرا، دولت فرانسه تضمین های لازم را به دولت ایران خواهد داد و بدین منظور، سازمان های تخصصی خود را ملزم خواهد داشت که همان امکاناتی را که برای ایجاد چنین تاسیساتی در فرانسه وجود دارد، در اختیار ایران بگذارد. موسسات دولتی فرانسه هر نوع خدمات مورد نیاز را در اختیار موسسات ایرانی مربوطه قرار خواهند داد.

درتاریخ 16 اکتبر 1977 مطابق با 24 مهر ماه 1356، پروتکلی بین دولت ایران و دولت فرانسه درباره ایجاد و بهره‌برداری از دو نیروگاه هسته‌ای منعقد گردید که در 21 اردیبهشت 1357 نیز به تصویب مجلس ملی ایران رسید. ایران و فرانسه با علاقمندی به توسعه همکاری در زمینه استفاده صلح جویانه از انرژی هسته‌ای، با توجه به قرارداد منعقده بین سازمان انرژی اتمی ایران و صنایع فرانسه برای خرید دو نیروگاه هسته‌ای هریک به ظرفیت 900 مگاوات، با توجه به قصد دو دولت برای تسهیل ایجاد و بهره برداری از این دو نیروگاه، به شرح زیر موافقت نمودند:

دولت فرانسه متعهد شد تا حد امکان تسهیلات لازم را برای ایجاد نیروگاه‌های اتمی ایران 3 و ایران 4 به وسیله صنایع فرانسه با شرایط رضایت بخش فراهم نموده و سوخت مورد نیاز این دو نیروگاه را تا مدت ده سال تامین کند.

درمورد سوخت مصرف شده در نیروگاه‌های هسته‌ای نیز دولت فرانسه متعهد شد از تصفیه مجدد و بازیابی مواد سوخت مصرف شده این نیروگاه‌ها در فرانسه ممانعت ننماید. پلوتونیوم حاصل از این تصفیه مجدد برای مصرف کنندگان ایرانی یا مصرف کنندگان احتمالی دیگر که مورد توافق طرفین باشند، برای تغذیه نیروگاه‌های اتمی و به شکل سوخت مصرف شده به منظور جلوگیری از ربوده شدن آن به هنگام حمل و نقل، مجددا ارسال خواهد شد.

د- وعده های کانادا، استرالیا و انگلستان

قبل از انقلاب اسلامی، دولت ایران همچنین قراردادهای گوناگونی را در سالهای 1354 با انگلستان، 1356 با استرالیا و 1351 با کانادا در زمینه انرژی هسته‌ای امضا کرده است.

علی‌رغم همه این قراردادها، ملت ایران شاهد بود که آمریکا و سایر کشورهای غربی به هیچ یک از وعده‌های خود عمل نکردند و در ایران هیچ نیروگاه اتمی تولید برقی را ایجاد ننمودند. این بدعهدی‌ها در شرایطی انجام شده است که دولت ایران پیش از وقوع انقلاب اسلامی بطور کامل همسو و هم‌پیمان غرب و آمریکا بود و به صورت گمارده‌ای از سوی آنان عمل می‌کرد. با این وجود دولت‌های مذکور از عمل به تعهدات خود سرباز می‌زدند. در شرایط امروز که جمهوری اسلامی قطب قدرتمند مبارزه با استکبار در جهان است آیا اعتماد به این دولت‌های مستکبر قابل دفاع است؟ هزینه این اعتماد را چه کسی باید بپردازد؟

مهدی نورایی: کارشناس مسائل حقوقی و دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران

انتهای متن/