mainportal

مقاله سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) در قبال نماز

مقاله سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) در قبال نماز

 به نام الله پاسدار حرمت خون شهیدان

مقاله سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) در قبال نماز

 

چکیده:نماز یکی از مهم ترین سفارش های خداوند و اهل بیت (علیهم السلام) هست که در هیچ شرایطی از ما ساقط نمی شود و سفارش های اکیدی در آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) نسبت به این موضوع شده است؛ چرا که نماز و سایر عبادات اگر به خوبی اقامه شوند، بر صفات مؤمنین و بر جامعۀ مسلمین اثر می گذارد و باعث رشد و تعالی صفات والای فرد و جامعه می شود؛ بنابراین جامعه می تواند آمادگی استقبال از ولیّ خدا یعنی امام زمان (علیه السلام) را داشته باشد و از مهم ترین علل تأکید بر امر نماز و سایر عبادات، رسیدن به سرزمین ظهور با امامت مولایمان مهدی (علیه السلام) است. با توجه به این منظر، سیرۀ امام رضا (علیه السلام) و سایر اهل بیت (علیهم السلام) در قبال نماز و تأکیدشان بر آداب آن بسیار زیبا جلوه می کند و به این بهانه بر آن هستیم که با توکل بر خدا سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) در قبال نماز را تا آن حد که در منابع اشاره شده است، مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم.

کلیدواژه: امام رضا (علیه السلام)، نماز، ظهور، رفتار در قبال نماز، اهمیت نماز

 

جایگاه نماز در دین اسلام: از مهم ترین ارکان دین ما نماز است که خداوند بیش از هشتاد آیه را به این موضوع اختصاص داده است. هم چنین در روایات ما فراوان نسبت به این امر اشاره شده است. در تقسیم بندی هایی که در مورد آداب نماز انجام شده، آن را به سه بخش آداب قبل از نماز، آداب هنگام نماز و آداب پس از نماز تقسیم کرده اند که هر کدام از این بخش ها شامل تعداد زیادی از آیات قرآن و احادیث اهل بیت (علیهم السلام) است که علت این تعداد زیاد، اهمیت والای این امر هست. اهمیت این موضوع در سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) و دیگر اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) به وضوح دیده می شود و هم چنین تقید ایشان به این امر مهم و سفارش هایشان جای بس تأمل دارد؛ چرا که امید است با مطالعه در مورد سیرۀ رفتاری خلفای الهی و امامان بزرگوارمان در باب نماز و سایر عبادات، بتوانیم از لحاظ کیفی بهترین ثمره را از این عباداتمان داشته باشیم و رضایت خداوند را بیشتر جلب کنیم. جامعه ای که خواستار ظهور مولای خود امام زمان (علیه السلام) است، باید بتواند از تمام جنبه های عبادی نهایت بهره را ببرد و آن چنان روح این جامعه تزکیه پیدا کند که آمادگی حضور ولیّ خدا را داشته باشد؛ که این می تواند بهترین فلسفه و چرایی عبادات ما باشد، چرا که امام رضا (علیه السلام) و سایر اهل بیت (علیهم السلام) در این فضا زندگی می کردند و منتظر ظهور حجت حق بودند. حال قبل از پرداختن به بحث، نیاز است اجمالاً به اهمیت نماز در کلام امام رضا (علیه السلام) اشاره ای داشته باشیم تا قلوب ما آمادگی بیشتری نسبت به سیرۀ رفتاری ایشان در قبال نماز داشته باشد و ان شاءالله بهرۀ بیشتری بتوانیم داشته باشیم.

 

 

اهمیت نماز در نگاه امام رضا (علیه السلام): امام رضا (علیه السلام) نماز را مایۀ قرب به خداوند معرفی می کنند و در پاسخ یحی بن حبیب که پرسید با فضیلت ترین وسیلۀ تقرب بندگان به سوی خداوند متعال در نماز چیست؟ می فرمایند: چهل و شش رکعت فرائض همراه با نوافلش است. و در حدیثی دیگر فرمودند: «الصَّلَاةُ قُرْبَانُ کُلِّ تَقِی»؛ نماز مایۀ تقرب هر با تقوایی است. أَوَّلُ  مَا یُحَاسَبُ  الْعَبْدُ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ فَإِنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلَاةُ صَحَّ لَهُ مَا سِوَاهَا»؛ اولین عملی که از انسان مورد محاسبه و بررسی قرار می گیرد نماز است، چنان چه صحیح و مقبول واقع شود، بقیه اعمال و عبادات نیز قبول می گردد وگرنه مردود خواهد شد.که در این جا قید تقوا را جهت تقرب در نماز معرفی کردند؛ و در حدیث دیگری شرط قبولی سایر اعمال در روز حساب را نماز معرفی می کنند و می فرمایند

 

سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) در قبال نماز: در این بخش با توجه به آثار روایی موجود، قسمت هایی از سیرۀ رفتاری امام رضا (علیه السلام) در قبال نماز را مورد مطالعه قرار می دهیم که اهمّ موارد از این قرار هست: نماز اول وقت، نماز با حضور قلب، درک محضریت خداوند، نماز جماعت، نماز در شدائد و سختی ها.

 

نماز اول وقت: هیچ علتی باعث نمی شد ایشان نماز اول وقت را به تأخیر بیاندازند و در هر کار و فعالیتی که بودند تقید خودشان را بروز می دادند و به دیگران همواره سفارش می کردند که بدون دلیل نماز اول وقت را به تأخیر نیاندازند. حال به دو نمونه اشاره می کنیم؛ الف- ابراهیم بن موسى- که در مسجد امام رضا در خراسان امامت مى کرد- مى گوید: از امام رضا (علیه السلام) با اصرار زیاد پول خواستم. حضرت براى بدرقه عده اى از طالبیین  بیرون آمد. در این هنگام وقت نماز فرا رسید و حضرت، به سوى قصرى که در آنجا بود، روانه شد و در زیر درختى نزدیک آن قصر نشست. من هم با او بودم و غیر از ما کسى نبود. امام رو به من کرد و فرمود: «اذان بگو». پس گفتم: اجازه مى دهید همراهان ما نیز بیایند؟ فرمود: «خدا تو را بیامرزد. نماز اوّل وقت را بدون عذر تأخیر نینداز و اوّل وقت نماز را بپا دار». برخاستم، اذان گفتم و نماز خواندیم؛ و در ادامه امام (علیه السلام) با معجزه ای شمش طلایی را به او هدیه می دهند. ب- در مناظره ای که عمران صابی در باب توحید با امام رضا (علیه السلام) داشت، هنگام نماز شد، ایشان فرمود «الصَّلَاةُ قَدْ حَضَرَتْ»؛ وقت نماز شده است. عمران گفت: مولاى من، سؤال مرا قطع نکن، دلم نرم شده است، فرمودند: نماز می گذاریم و باز مى گردیم. ایشان پس از ادای نماز به مناظره ادامه دادند.

 

نماز با حضور قلب و عدم کسالت: حضور قلب در نماز و توجه خاص به خداوند متعال و عدم کسالت در نماز موضوعی است که در سیرۀ اهل بیت (علیهم السلام) بسیار دیده می شود. به عنوان نمونه ابوحمزه ثمالی مى گوید: دیدم که امام سجاد (علیه السلام) هنگام نمازخواندن، عبا از دوش مبارکش افتاد ولى حضرت هیچ اعتنایى به آن نکرد. از آن حضرت پرسیدم: چرا وقتى عبا از دوشتان افتاد، آن را درست نکردید؟ فرمودند: واى بر تو، آیا متوجه نیستى در محضر چه کسى ایستاده ام؟ به راستى که انسان، نمازش در همان حد قبول است که دلش متوجه خداوند متعال باشد. این گونه ارتباط با خداوند فقط در سیرۀ عترت (علیهم السلام) و شیعیان راستین ایشان دیده می شود. امام رضا (علیه السلام) در این زمینه فرمودند: اگر برای نماز ایستادی تلاش کن با حالت کسالت و خواب آلودگی و سستی و تنبلی نباشد بلکه با آرامش و وقار نماز را به جای آور.

 

درک محضریت در نماز: امام رضا (علیه السلام) در ادامۀ روایت قبلی می فرمایند: بر تو باد که در نماز خاشع و خاضع  باشی و برای خداوند تواضع کنی و خشوع و خوف را برخود هموار سازی در آن حال که بین بیم و امید ایستاده ای و همانند بندۀ گریخته و گنه کار که در محضر مولایش ایستاده، در پیشگاه خدای عالمیان بایست. پاهای خود را کنار هم بگذار و قامتت را راست نگهدار و به راست و چپ توجه نکن و چنان باش که گویی خدا را می بینی که اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند.

 

نماز جماعت: همان طور که می دانیم در منابع روایی ما اهمیت بسیار زیادی به نماز جماعت داده شده است و فضلیت های زیادی هم برای آن بر شمرده اند و همواره مؤمنین را برای ادای نماز جماعت تشویق کرده اند و خود اهل بیت (علیهم السلام) بسیار نسبت به این امر اهتمام داشتند و حتی المقدور نماز را به جماعت برگزار می کردند. با توجه به سیرۀ امام رضا (علیه السلام) و اخباری که از ایشان رسیده است، حضور ایشان در صفوف نماز جماعت را شاهد هستیم و در این باب روایاتی از ایشان نقل است. به عنوان نمونه ایشان در فضیلت نماز جماعت فرمودند: «إِنَّ الصَّلَاةَ فِی  جَمَاعَةٍ أَفْضَلُ  مِنَ الْمُفْرِدِ بِأَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ صَلَاةً»؛ نماز به جماعت برتر از بیست و چهار رکعت نماز به صورت فرادا است.

 

نماز در شدائد و سختی ها: امام رضا (علیه السلام) و سایر اهل بیت (علیهم السلام) به بهانه های مختلف از نماز استفاده و کمک می گرفتند و به حق می توان مصداق این قسمت از آیه را در سیرۀ ایشان ملاحظه کرد که خداوند فرمود: ﴿وَاسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ﴾؛ از صبر و نماز یاری بجوید. به عنوان نمونه چون مأمون امام رضا (علیه السلام) را ولیعهد خویش قرار داد مدتى باران نیامد. بعض از اطرافیان مأمون و مخالفین حضرت رضا (علیه السلام) شروع به یاوه گویى کرده و گفتند: این از شومى على بن  موسى است، از زمانى که وى به این سرزمین قدم نهاده باران از آسمان نباریده و خداوند از فرستادن باران دریغ فرموده است، بعد مأمون نزد امام (علیه السلام) رفت و از ایشان درخواست نماز باران کرد. امام فرمود: روز دوشنبه؛ چون من جدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را در خواب دیدم که جدم امیر مؤمنان على (علیه السلام) با او بود، به من فرمود: پسر جانم تا روز دوشنبه صبر کن آن گاه به صحرا رو و از خداوند طلب باران کن، خداوند متعال براى مردم باران خواهد فرستاد. از این گذشته در منابع روایی یک سری احادیث داریم که ضمن برشمردن شدائد، برای هر شدائدی  یک نماز خاصی را تجویز می کردند.

افزودن دیدگاه جدید

About text formats

Restricted HTML

  • تگ‌های HTML مجاز: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
CAPTCHA
اگر شما یک بازدید کننده انسانی هستید و یک ربات نیستید به چالش و آزمون زیر پاسخ دهید.